ABD 2024 Seçimleri: Kimin Kazandığı Ne Zaman Belli Olacak?
Amerikalılar, 5 Kasım Salı günü yapılacak olan seçimlerde bir sonraki liderlerini seçmek için oy verme işlemi gerçekleştirecekler. Sonuçların açıklanması, yarışın ne kadar yakın olduğuna bağlı olarak birkaç saatten birkaç gün veya haftaya kadar uzanabilir. Bu süreçle ilgili soruları yanıtlamak amacıyla bir derleme oluşturduk. Sonuçlar ne zaman bekleniyor? Mevcut başkan yardımcısı ve Demokrat Parti’nin adayı Kamala Harris ile eski başkan ve Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Donald Trump arasındaki mücadele haftalardır oldukça çekişmeli bir şekilde sürüyor. Anketler, hem ulusal düzeyde hem de kritik eyaletlerde adayların birbirlerine çok yakın olduğunu gösteriyor. Trump, “Kaybedersem 2028’de yeniden aday olmayacağım” şeklinde bir açıklamada bulundu. Ayrıca, ABD başkan adaylarının Türkiye’ye bakışı ve Washington Post’un seçimde aday desteklememe kararı gibi konular da tartışma konusu oldu. ABD başkanlık seçimlerinin dünya üzerindeki etkileri ise hala merak edilmektedir. Bu yakınlık, bazı eyaletlerde oyların yeniden sayılmasını gerektirebilir. Özellikle kararsız seçmenlerin belirleyici olacağı 7 kritik eyalet dahil olmak üzere birçok bölgede, 2020 seçimlerinden sonra oy sayım sisteminde değişiklik yapıldı. Bu da bu bölgelerden gelecek sonuçların daha yavaş bir hızda açıklanması anlamına geliyor. Ancak Michigan gibi bazı eyaletlerde oy sayımı hızlandırıldı. COVID-19 salgını nedeniyle geçen seçimdeki posta yolu oy kullanma sayısı, bu sefer çok daha az olacağı öngörülüyor. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, sonuçların seçim gününün ardından saatler içinde belli olabileceği gibi, ertesi sabah, sonraki günlerde ya da olası yeniden sayımla haftalar sonra da netleşmesi mümkün.
2020’de kazanan kaç günde belli oldu? 2020 seçimleri 3 Kasım Salı günü gerçekleşti. Ancak Amerikan televizyonları Joe Biden’ın kazandığını 7 Kasım Cumartesi günü sabah saatlerinde ilan etti. Trump taraftarları seçim gecesi zaferin yakın olduğu hissiyle uykuya daldılar, ancak gerçekte her iki aday da başkanlık için gerekli olan 270 delegeye oldukça yakındı. Eyaletlerin büyük bir kısmı kesin sonuçları 24 saat içinde açıkladı. Ancak Pennsylvania ve Nevada gibi bazı kritik eyaletlerde süreç uzadı. Seçim gününden yaklaşık dört gün sonra, 19 delegesi olan Pennsylvania’da yapılacak son sayımın ardından televizyon kanalları Biden’ın Amerika’nın yeni başkanı olacağını öngörmeye başladı. İlk duyuruyu yapan CNN oldu ve diğer kanallar, CNN’in açıklamasının ardından sırayla Biden’ın başkanlığını duyurdular.
Sonuçlar genelde ne zaman açıklanıyor? Amerikan seçmeni, seçim gecesi geç saatlerde ya da ertesi günün erken saatlerinde yeni başkanın kim olacağını öğrenmeye alışkındır. Örneğin, Trump 2016 yılında başkanlığı kazandığında sonuçlar New York saatiyle 03:00 civarında açıklanmıştı. 2012’de Barack Obama’nın ikinci dönem başkanlığı kazandığı seçimde ise sonuçlar, seçim günü gece yarısından önce duyurulmaya başladı. Ancak yakın dönemde dikkat çeken bir istisna, George W. Bush ile Al Gore arasında yaşanan 2000 seçimidir. Florida’daki başa baş geçen seçimde yeniden sayım süreci, 12 Aralık’ta Yüksek Mahkeme’nin kararıyla sona erdi ve George Bush’un başkanlığı ilan edildi. Florida’da Bush 2 milyon 912 bin 790 oy alırken, Gore 2 milyon 912 bin 253 oy almıştı. Aradaki fark yalnızca 537 oydu.
Başkanlık nasıl seçiliyor? Dünyadaki birçok sistemin aksine, ABD’de halk oylamasında en yüksek oyu alan aday başkan seçilmez. ABD’de halk, başkanı doğrudan değil, dolaylı olarak seçmektedir. Oy vermeye giden seçmenler, bağlı oldukları eyaletin Seçiciler Kurulu’na göndereceği delegeleri seçer; delegeler de başkan ve başkan yardımcısını belirler. İki eyalet hariç, tüm eyaletlerde seçimi kazanan aday, tüm delegeleri de kazanır. Maine ve Nebraska’da, adayların aldığı oy oranına göre eyaletin delegeleri paylaşılmaktadır. Her eyalet, kısmen nüfusuna bağlı olarak belirli sayıda seçici kurul oyuna sahiptir. Toplamda 538 oy bulunmaktadır ve 270 ya da daha fazla oy alan aday, kazanmış sayılmaktadır. Seçici Kurul’daki en fazla delegeye sahip ilk altı eyalet ise 55 sandalye ile California, 38 ile Texas, 29 ile New York ve Florida, 20 ile Illinois ve Pennsylvania’dır. Bu delegeler, seçim sonuçlarının belirlenmesinin ardından Aralık ayının ortasında oylarını resmi olarak kullanır. Ayrıca, ABD Kongresi de Ocak ayı başında bu oyların sayımını yaparak başkanın resmi ilanı için toplanır. Bu oturuma mevcut başkan yardımcısı başkanlık eder.
Kritik eyaletler hangileri? Ülke genelinde ilk oy verme işlemleri 5 Kasım Salı akşamı doğu saatiyle 18:00 (TSİ 6 Kasım 02:00) itibariyle kapanmaya başlayacak. Batı eyaletlerinde ise oy verme işlemi daha uzun sürecek. Sandıkların tamamının kapanması, Türkiye saati ile 6 Kasım sabahı 08:00 civarında gerçekleşecektir. Ancak yeni başkanın belirlenmesi, geçmişte her iki partiye de yönelmiş olan Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Kuzey Carolina, Pennsylvania ve Wisconsin eyaletlerinden gelecek oylarla olacak. Seçim gecesinin kritik anları şu şekildedir: TSİ 02.00 civarında, Georgia dahil olmak üzere toplam 8 eyalette sandıklar kapanacak. Normal şartlar altında bu saatlerde Kentucky gibi rekabetin daha az olduğu eyaletlerden sonuçlar gelmeye başlayacaktır. TSİ 02.30’da, Demokratların adayı Kamala Harris’in büyük umutlar beslediği Kuzey Carolina’nın da dahil olduğu üç eyalette sandıklar kapanacaktır. 2008 seçimlerinden bu yana Demokratlar, Kuzey Carolina’yı Cumhuriyetçi Parti’ye kaybetmektedir. TSİ 03.00 sularında, geçen seçimde sonucu belirleyen Pennsylvania’nın da dahil olduğu 15 eyalette sandıklar kapanacaktır. TSİ 04.00’te ise Michigan, Arizona ve Wisconsin gibi kritik eyaletler dahil olmak üzere 12 eyalette oylama sona erecektir.
Oy sayımı nasıl yapılmaktadır? Eyaletlerde genellikle öncelikle seçim günü verilen oylar sayılır; ardından erken kullanılan oylar, posta yoluyla gelen oylar, itiraz sonuçları ve yurtdışı ile askeri personelin oyları eklenir. Atanmış veya seçilmiş seçim görevlileri, oy sayma sürecinin tüm aşamalarını yönetir. Bu doğrulama süreci, verilen oy sayısını aktif seçmen sayısıyla karşılaştırmayı, her bir oy pusulasını hasar açısından incelemeyi içerir. Tutarsızlıklar kaydedilir ve takip edilir. Amerika’da oy pusulaları bir elektronik okuyucu cihazına yerleştirilir ve sonuçlar bu elektronik sistemle kayıt altına alınır. Bazı durumlarda verilen oyların sağlaması seçim görevlileri tarafından yapılmaktadır. Her eyaletin seçim sonuçlarının takibine dair katı kuralları vardır; halkın hangi bölümlere erişim sağlayacağı, parti gözlemcilerinin oy sayımına nasıl müdahale edebileceği gibi detaylar kurallara göre belirlenmiştir.
Sonuçların açıklanmasını geciktiren unsurlar nelerdir? Oyların birbiriyle yakınlığı, medya kuruluşlarını öngörülerini açıklamak konusunda temkinli olmaya zorlayacaktır. Ancak yeniden sayım ve yasal itirazlar da geçmişte sonuçların açıklanmasını geciktiren faktörler arasında yer almaktadır. Örneğin Pennsylvania’da, kazanan ve kaybeden aday arasındaki oy farkı yarım puan ise, otomatik olarak eyalet çapında yeniden sayım yapılmaktadır. 2020’de bu eyaletteki fark yüzde 1’in biraz üzerindeydi. Şu anda 100’den fazla seçim bölgesinde süreç mahkemeye taşınmış durumdadır. Seçmen yeterliliği ve seçmen kütüklerine yönelik itirazlar yapılmıştır. Bu davalardaki mahkeme kararları bazı yerlerde yarışı etkilemiştir. Gecikmelere yol açabilecek başka senaryolar da bulunmaktadır. Örneğin, 2020’de Georgia’daki bir oy sayım merkezinde su borusunun patlaması süreci etkilemiştir.
Sonuçlara itiraz edilirse ne olur? 2020 seçimlerinin ardından yenilgiyi kabul etmeyen Donald Trump, destekçilerini Joe Biden’ın zaferini onaylamak için toplanan ABD Kongre Binası’na doğru yürüyüşe çağırmıştı. Trump, başkan yardımcısı Mike Pence’i de sonuçları onaylamama konusunda teşvik etti. Ancak Pence bunu reddetti. ABD tarihine geçen Kongre Baskını sonrasında 147 Cumhuriyetçi, Trump’ın yenildiğini kabul etmeyen bir tutum sergiledi. Seçim sürecinde yapılan değişiklikler, eyaletlerden gelen sonuçlara itiraz edilmesini zorlaştırmıştır. Ayrıca başkan yardımcısının sonuçları tek taraflı olarak reddetme yetkisi de anayasal olarak netleşmiştir. Seçim gözlemcileri ise sonuçların onaylanmasını geciktirmenin yerel ve eyalet düzeyinde mümkün olduğunu düşünmektedir. Trump ve başkan yardımcısı adayı JD Vance ile bazı üst düzey Kongre üyeleri, Trump’ın kaybetmesi durumunda sonuçları kabul edeceklerini belirtmeyi birkaç kez reddetmişlerdir.
Başkanlık yemin töreni ne zaman gerçekleşecek? Seçilen başkan, 20 Ocak 2025 tarihinde ABD Kongre Binası önünde düzenlenecek olan alanda yemin edecek. Bu, Amerika Birleşik Devletleri tarihindeki 60. başkanlık yemin töreni olacak. Etkinlikte yeni başkan, Anayasa’ya sadık kalacağına dair yemin ederek göreve başlama konuşmasını yapacak.
