10. Sınıf Meb Yayınları Edebiyat Ders Ktiabı Sayfa 24, 25 Metni Anlama ve Çözümleme Soruları ve Cevaplarını yazımızın devamından okuyabilirsiniz.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Türk Edebiyatının Tarihî Dönemleri adlı metinden hareketle Türk edebiyatının dönemlerini belirtiniz.
Türk Edebiyatının Tarihî Dönemleri adlı metinde Türk edebiyatının üç ana döneme ayrıldığı belirtilmektedir. Bu dönemler şunlardır: İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı, İslamiyet Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı, ve Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı.
2. Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında kullanılan ölçütler nelerdir?
Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında kullanılan ölçütler din, dil, siyaset, coğrafya ve kültür gibi unsurlarla köklü medeniyet değişiklikleri olarak belirtilmiştir.
3. Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında hangi uygarlıklar etkili olmuştur? Bu uygarlıkların edebiyatımızdaki rollerini açıklayınız.
Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında İslam, Arap ve Fars kültürlerinin etkili olduğu ifade edilmektedir. Bu uygarlıkların Türk edebiyatına dini, dilsel ve kültürel olarak etki ettiği vurgulanmaktadır.
4. Sosyal ve kültürel olayların edebî eserin ortaya çıkmasındaki rolünü açıklayınız.
Metinde, sosyal ve kültürel olayların Türk edebiyatının şekillenmesinde büyük bir rol oynadığı belirtilmektedir. Örneğin, İslam’ın kabulünden önceki Türk edebiyatı, Türklerin yaşam tarzı ve kültürünü yansıtan eserlerle şekillenirken, İslamiyet etkisindeki dönemde İslam kültürüne uygun eserler oluşmuştur.
5. Dildeki değişimin Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki etkisini açıklayınız.
Metinde, dildeki değişimin Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki etkisi açıklanmaktadır. Özellikle İslamiyet’in kabulüyle Arapça ve Farsça kelime ve terimlerin Türkçeye girmesi ve bu dillerin etkisiyle Türkçenin zenginleşmesi vurgulanmıştır.
6. Metnin ana düşüncesini ve yardımcı düşüncelerini belirleyiniz.
Metnin ana düşüncesi, Türk edebiyatının tarihsel gelişiminin farklı dönemlere ayrılmasının nedenlerini ve her dönemin özelliklerini açıklamaktır. Yardımcı düşünceler ise her bir dönemin özelliklerini ve etkilerini detaylandırmaktadır.
Etkinlik
a. Yukarıdaki metinleri içerik ve yapı yönünden değerlendiriniz.
Yukarıdaki metinler Türk edebiyatının farklı dönemlerine ait örneklerdir ve içerikleri ile yapıları bakımından farklılık göstermektedirler.
- İlk metin, Orta Türkçe dönemine aittir ve Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eserden alınmış bir bölümdür. İçeriğinde doğal olaylar ve hava durumu ile ilgili betimlemeler bulunmaktadır.
- İkinci metin, İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatına aittir ve İbrahim Tennuri tarafından yazılmış bir gazel örneğidir. İçeriği İslamî bir teması işlemekte olup Allah’ın merhameti ve İblis’in düşmanlığı konu edilmektedir.
- Üçüncü metin, Tanzimat dönemine aittir ve Asaf Halet Çelebi tarafından yazılmıştır. İçeriğinde put kırma teması işlenirken, bu tema özgün bir şekilde ifade edilmiş ve çağdaş bir üslup kullanılmıştır.
- Dördüncü metin, Osmanlı Türk edebiyatının divan şiiri geleneğine aittir ve Taşlıcalı Yahya Bey tarafından yazılmış bir gazel örneğidir. İçeriğinde aşk, ayrılık ve özlem temaları işlenirken, geleneksel divan edebiyatı dil ve üslubu kullanılmıştır.
b. Metinlerin dil ve üslup farklılıklarını belirleyiniz.
- İlk metin Orta Türkçe kullanırken, diğer üç metin daha sonraki dönemlerde yazılmış ve Osmanlı Türkçesi kullanılmıştır. Bu nedenle dilde zaman içindeki değişim farklılıkları görülmektedir.
- İkinci metin İslami bir tema işlediği için İslamî terimler ve ifadeler içerirken, diğer metinlerde bu tür terimlere rastlanmamaktadır.
- Üçüncü metin Tanzimat döneminin etkisi altında yazıldığı için daha çağdaş bir üslup kullanmıştır. Diğer metinler geleneksel bir üslubu sürdürmüştür.
- Dördüncü metin ise geleneksel divan şiiri geleneğine uygun olarak yazılmıştır ve divan şiirinin özelliklerini taşır.
c. Belirlediğiniz farklılıkların sebeplerini sınıfta paylaşınız.
- Dil farklılıkları zaman içindeki dil değişimlerinin bir sonucudur. Türkçenin tarihsel gelişimi ve dönemsel değişimler dildeki farklılıkları açıklar.
- İçerik farklılıkları ise her metnin yazıldığı dönemin kültürel, toplumsal ve düşünsel özelliklerine bağlıdır. İslam etkisindeki metin İslamî temaları işlerken, Tanzimat dönemi metni ise çağdaş ve eleştirel bir bakış açısını yansıtır.
- Üslup farklılıkları da yine döneminin edebiyat anlayışı, akımı ve estetik tercihlerine bağlıdır. İslam etkisindeki metin daha geleneksel ve dini bir üslup kullanırken, Tanzimat dönemi metni daha özgün ve çağdaş bir üslubu tercih eder.
