Kırgızistan Başbakanı Akylbek Japarov, 9 Şubat’ta Türkiye’nin başkenti Ankara’ya resmi bir ziyarette bulundu. Bu ziyaret, yaklaşık 500 girişimcinin katıldığı bir iş forumuna katılımıyla karakterize edildi. Zhaparov, Ankara’da yaptığı konuşmada, Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ilişkilerin yeni bir seviyeye yükseldiğini vurguladı. Bu gelişme, ikili ilişkilerin geliştirilmesini amaçlayan 62 maddelik eylem planının imzalanmasıyla vurgulandı.
Bu görüşmelerin ardından Başkan Yardımcısı Cevdet Yılmaz ve Zhaparov’un eşbaşkanlığında Türkiye-Kırgızistan Karma Ekonomik Komisyonu’nun 11. oturumu toplandı. Bu oturum, ilk olarak 28 Nisan 1992’de Bişkek’te imzalanan “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşmasında Değişiklik Yapılmasına Dair Protokol” ile “Türkiye İhracatçılar Meclisi ile Kırgız İhracatı Teşvik ve Yatırım Ajansı Arasında Mutabakat Zaptı”nın imzalanmasıyla dikkat çekti. ” Bu anlaşmalar ekonomik işbirliğinin derinleştirilmesine yönelik karşılıklı taahhüdü ifade etmektedir. Ayrıca her iki ülke de ticaret hacmini 5 milyar dolara (161,83 milyar TL) çıkarma hedefini dile getirdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kırgızistan’a resmi bir ziyaret gerçekleştirmesi de planlanıyor. Bu ziyaret sırasında Bişkek’te Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantısı da yapılması planlanıyor. Bu etkinlik ve anlaşmalar dizisi, Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ortaklığın gelişen dinamiklerini ve güçlenmesini vurgulamaktadır.
Türkiye için Kırgızistan ile gümrük sisteminin modernizasyonu, ticaret maliyetlerinin azaltılması, ulaştırma-lojistik sisteminin geliştirilmesi, hidroelektrik santral altyapısının geliştirilmesi, tarım teknolojileri, savunma sanayi, turizm sektörleri, telekomünikasyon, mikro karbon endüstrisi , mineraller, metal ve değerli taş madenciliği, tekstil ve gıda işleme öncelikli alanlardır. Türkiye ayrıca Kırgızistan’ın 2018-2040 Ulusal Kalkınma Stratejisinin hayata geçirilmesine de destek verecek.
Son dönemde iki ülke arasındaki ilişkilerde, ticaret hacimlerindeki önemli artışın da vurguladığı dinamik bir ilerleme yaşandı. 2022 yılında 1 milyar doları aşan ikili ticaret hacmi, 2023 yılında %42 artışla 1,6 milyar dolara yükseldi. Bu yükselişin devam etmesi ve 2024 yılına kadar 2 milyar dolar hedeflenmesi bekleniyor. Ocak-Kasım 2023 arasında Türkiye’nin Kırgızistan’a ihracatı 961 milyon dolara ulaşırken, Kırgızistan’dan ithalat ise 204 milyon dolarda gerçekleşti. Kırgızistan’daki iş ortamı, çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren 500’e yakın Türk sermayeli firmanın varlığıyla dikkat çekiyor. Türk müteahhitleri, yatırım değeri yaklaşık 1 milyar dolar olan 93 projeyi tamamlayarak Kırgız ekonomisine önemli katkı sağladı. Şu anda Kırgızistan’da 300 Türk firması aktif olarak faaliyet gösteriyor ve toplam yatırımları 250 milyon doları aşıyor. Türkiye’nin Kırgızistan’daki kilit yatırımcı rolü özellikle 2022 yılında Kırgız ekonomisinin en büyük yatırımcısı haline geldiğinde belirginleşti.
Üst düzey ziyaretler ve işbirlikleri yoluyla bağların güçlendirilmesi
Son dönemde iki ülke arasında karşılıklı ziyaret ve etkinliklerin sayısında da artış yaşanıyor. Örneğin bu yılın Şubat ayında Kırgızistan Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Temir Sariev Zhaparov’un ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yılmaz’ın da aralarında bulunduğu Türk katılımcıların katılımıyla Türkiye-Kırgızistan İş Forumu düzenlendi. ) başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Başkanı Nail Olpak, TOBB ve DEİK iş birliğiyle. Ayrıca Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Kırgız mevkidaşı Zheenbek Kulubaev ile bu yılın başlarında Bişkek’te bir araya gelerek sağlık, enerji, finans sektörleri ve bölgesel güvenlik konularını ele aldı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, 8 Şubat’ta Kırgızistan Ulaştırma ve Haberleşme Bakanı Tilek Tekebaev ve ilgili heyetlerle bakanlıkta bir araya geldi.
Türkiye için Kırgızistan’daki yatırımlar sadece Kırgız pazarına erişim amaçlı değil. Bu tür yatırımlar, 180 milyonluk bir pazarı temsil eden Avrasya Gümrük Birliği sayesinde çok daha geniş bir coğrafyaya açılan kapı olarak değerlendiriliyor. Ayrıca Kırgızistan’ın Çin’e yakınlığı da göz ardı edilemez, zira Çin pazarı da önemli. Kırgızistan, Bağımsız Devletler Topluluğu’nun Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) katılan ilk ülkesi oldu. Avrasya’nın son 30 yılda yeniden şekillenen siyasi haritası, bu iki ülke arasında Türk Devletleri Teşkilatı (OTS) çerçevesinde iş birliğini zorunlu kılmaktadır.
Türkiye, Kırgızistan’la ilişkilerinde demiryolu taşımacılığına büyük önem veriyor. 2017 yılında işletmeye alınan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının işletmeye alınmasıyla Orta Koridor üzerinde sürekli bir demiryolu altyapısı kurulduğunu da belirtmek gerekir. 2021 yılında Kara Ulaştırması Karma Komisyon Toplantısı’nda ikili ve transit taşımacılığın serbestleştirilmesi kararının alınması da dikkat çekicidir. Bu kararların iki ülke arasındaki ticareti artırmasının yanı sıra Doğu-Batı ticaretini de artırması bekleniyor. Tedarik zincirindeki değişiklikler ve karayolu taşımacılığına olan talebin artması nedeniyle Orta Koridor’un güçlendirilmesi.
‘Orta Koridor daha güçlü olacak’
Ayrıca Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ticaretin artmasının Orta Koridor’u güçlendirmesi bekleniyor. Uraloğlu, Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ticaret hacminin artırılmasına yönelik yeni girişimlerin planlandığını belirterek, “Orta Koridor dünya çapında daha güçlü bir rota haline gelecektir.”
Uraloğlu, Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ulaşım ilişkilerinin geliştirilmesi yönünde adımlar atıldığını ve bu alanda çalışmaların hız kazandığını ifade etti. Tekebaev ve heyetiyle yakın zamanda yapılan bir toplantıyı hatırlatarak, ülkeler arasındaki ulaştırma sektörü ilişkilerinin çok yönlü devam ettiğini vurguladı. Tekebaev, iki ülke arasındaki ulaşım işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan alternatif koridorları keşfederek Türkiye ile işbirliğini güçlendirmeye ilgi duyduğunu ifade etti. Uraloğlu, karayolu ve demiryolu alanlarına ağırlık verildiğini vurgulayarak, ulaşımda atılacak yeni adımların iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine önemli katkı sağlayacağını belirtti. Karayolu sektöründe ikili ve transit geçişlerin serbestleştirilmesi kararına değinen Uraloğlu, şöyle konuştu: “İmzalanan protokol bu konuyu resmileştirecek. Kırgızistan ile transit belgelerinin elektronik ortamda düzenlenmesi için ‘E-İzin’ sisteminin uygulanması konusunda mutabakata varıldı. “
Ayrıca, Orta Koridor ile ilgili Kırgızistan ile çok modlu taşımacılığın önemini vurgulayarak, bir demiryolu hattının, yaklaşık 310 kilometre (190 mil) uzunluğunda ve Çin ve Kırgızistan arasındaki proje gelişimi altında, demiryolu taşımacılığı ve orta koridora katkılarıyla ilgili tartışmalara dikkat çekti. Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ticaretin gelişmesinin Orta Koridor’u daha güçlü bir küresel rota olarak sağlamlaştırması bekleniyor.
Son yıllarda Türkiye’nin Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Avrasya bölgesindeki konumu güçleniyor. Türkiye’nin giderek ilgi odağı haline geldiği ve güç merkezi haline geldiği bölgeler arasında Orta Asya’nın özel bir yeri var. Türkiye ve Orta Asya ülkeleri yetkilileri arasındaki karşılıklı ziyaretler ve ikili ilişkiler güçleniyor ve stratejik önem kazanıyor. Bağımsızlığını kazanmasının ardından Orta Asya ülkeleri son yıllarda ekonomik ilişkilerini çeşitlendirerek, küresel güçler ve Türkiye ile de ilişkilerini geliştirmektedir. İnsani ve kültürel işbirliği olarak başlayan süreç, artık siyasi ve ekonomik işbirliğine dönüştü.
