Kazakistan ve Azerbaycan’ın 50 milyon doların üzerinde yatırımıyla Hazar Denizi tabanına önemli bir fiber optik kablo bağlantısı döşenecek, Kazakistan Dijital Kalkınma, Yenilikler ve Havacılık Sanayi Bakanı Jaslan Madiyev yakın zamanda duyurdu. Her iki ülkeden telekom sağlayıcıları projeyi tamamlamak için birlikte çalışacak.
Trans-Hazar fiber optik kablo hattı, ilk olarak Azerbaycan tarafından 2018 yılında başlatılan “Dijital İpek Yolu” projesi olarak bilinen daha büyük bir girişimin parçasıdır. Dijital İpek Yolu, Avrupa ile Asya arasında dijital bir telekomünikasyon koridoru kurmayı amaçlamaktadır. Program, Azerbaycan üzerinden Avrupa merkezlerinden Asya ülkelerine dijital içerik ve internet hizmetleri aktarmayı içermektedir. Tarihi İpek Yolu üzerinde konumlanan Azerbaycan, Google ve Amazon gibi büyük operatörlerin dijital içerik ve hizmetleri için önemli bir geçiş merkezi haline gelmeye hazırlanıyor. Proje, bölgesel bağlantıyı geliştiren Bakü’de bir İnternet Değişim Merkezi oluşturmayı içermektedir. Önemli bir stratejik altyapı çabası olarak kabul edilen girişim, Avrupa ile Asya arasındaki dijital geçişi güçlendirmeyi amaçlamaktadır.
Yeni İpek Yolu’nun ortaya çıkışı
Azerbaycan’ın Dijital İpek Yolu projesi, Orta Koridor olarak da bilinen Trans-Hazar Uluslararası Taşıma Rotası (TITR) olarak bilinen daha geniş bir uluslararası girişimi destekleyecektir. Şubat 2014’te kurulan TITR, Orta Asya üzerinden Doğu ve Batı’nın kadim medeniyetlerini birbirine bağlayan tarihi İpek Yolu’nu takip eden ticaret ilişkilerini, ulaşımı ve lojistiği geliştirmeyi amaçlamaktadır. Proje, Kazakistan, Azerbaycan ve Gürcistan dahil olmak üzere çeşitli ülkeler ve kuruluşlar arasındaki bir anlaşma ile yönlendirilmiştir. Daha sonra TITR, Ukrayna, Romanya, Polonya ve Türkiye’yi de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Orta Koridor Çin’de başlar ve bu ülkelerden geçerek nihayetinde Avrupa’ya ulaşır.
Girişim, deniz taşımacılığına olan bağımlılığı azaltarak ve daha hızlı transit süreleri sunarak alternatif, verimli ve güvenilir bir ticaret rotası sunmayı amaçlıyor. Ortak bir gümrük birliği kurmayı ve tüm rota boyunca birleşik bir tarife ilkesi uygulamayı içeriyor. Altyapıyı iyileştirmek, gümrük prosedürlerini uyumlu hale getirmek ve koridorun kullanımını teşvik etmek için hükümetler, ulusal demir yolu şirketleri ve lojistik sağlayıcılar arasındaki iş birliği şarttır.
COVID-19 salgını ve Avrupa’daki son çatışmalar sırasında Orta Koridor’un önemi son zamanlarda gündeme geldi. Bu nedenle Orta Koridor’un dijitalleştirilmesi ve bölgedeki ülkelere sunduğu yeni fırsatlar mevcut dönemde kritik öneme sahiptir. Bu gelişmeler olmadan Orta Koridor, diğer ticaret yollarına kıyasla daha az rekabetçi hale gelme riskiyle karşı karşıyadır.
Dijitalleşmenin ekonomik büyümeyi teşvik etme, hizmetleri iyileştirme ve bölgede bağlantıyı artırma konusunda muazzam bir potansiyeli var. Bu nedenle, Azerbaycan’ın “Dijital İpek Yolu” projesi Orta Koridor’un genişlemesi ve dijitalleşmesine doğru bir sonraki adım olarak görülebilir.
Orta Koridorun Dijitalleştirilmesi
Dijitalleşmeyi ilerletmek için koridorda artık büyük ölçekli önlemler alınıyor. Bunlar arasında transit zaman çizelgesinin sabitlenmesi ve ürünlerin taşınmasının hızlandırılması yer alıyor. Özellikle, Azerbaycan Demiryolları CSJC, Kazakistan Demiryolları NC ve Gürcistan Demiryolları LLC tarafından eşitlik temelinde bir ortak girişim anlaşması imzalandı. Bir diğer önemli gelişme ise Orta Koridor’da konteyner taşımacılığı için platformların oluşturulması ve bunların üye ülkeler için birleşik bir sisteme entegre edilmesidir. Bu, yük taşıyıcıları için önemlidir çünkü bilgilerin verimli ve sorunsuz bir şekilde iletilmesini sağlayacaktır.
Ayrıca, e-CMR protokolünün benimsenmesi dağıtım noktalarındaki evrak işlerini ortadan kaldırarak idari maliyetleri ve gecikmeleri azaltacaktır. Malların hareketini daha da dijitalleştirecek, bağlantıyı ve ticareti geliştirecektir. Kazakistan’ın önde gelen bir BT şirketi olan ve demiryolu lojistiğinde uzmanlaşmış Networks Energy tarafından geliştirilen ASU DKR çevrimiçi yük taşımacılığı platformu, ülkedeki neredeyse tüm tren taşımacılığını kağıtsız bir biçimde yönetmektedir. Kırgızistan, Azerbaycan ve Özbekistan’ı içeren bu program, daha büyük bir bölgesel dijitalleştirme çabasının parçasıdır.
Önemli gelişmeler arasında İtalya’nın Sparkle ile Azerbaycan’ın AzerTelecom arasında Avrupa ve Asya’yı birbirine bağlayan dijital bir koridor kurmak için bir mutabakat zaptının imzalanması ve Azerbaycan ile Türkmenistan arasında Hazar Denizi tabanı boyunca güney fiber optik kablo inşa etmek için bir anlaşma yer alıyor. Türk Devletleri Örgütü zirvesinde dijital gelişimi ilerletmek için yapılan öneriler, seyahat sürelerini önemli ölçüde azaltma ve bölgedeki dijital bağlantıyı geliştirme stratejik vizyonunu göstermektedir.
Bu nedenle, Azerbaycan’ın 2018’de başlatılan Dijital İpek Yolu projesiyle hedefi, Güney Kafkasya üzerinden Avrupa ve Çin’i Orta ve Güney Asya pazarlarına bağlayan gelişmiş bir fiber optik ağ kurarak Orta Koridoru dijitalleştirmektir. Bu girişim, katılımcı ülkelerdeki 2 milyar insan için dijital hizmetlere erişimi iyileştirecek ve bu ülkelerdeki dijital ekosistemi güçlendirecektir. Proje, Hazar Denizi yatağı boyunca Azerbaycan-Kazakistan ve Azerbaycan-Türkmenistan olmak üzere iki ana dala sahip fiber optik kabloların döşenmesini içermektedir. Bu çaba, daha büyük “Azerbaycan Dijital Merkezi” programının bir parçasıdır.
Azerbaycan’ın dijital reformları
Azerbaycan, geniş çaplı bir Dijital Merkez girişimi aracılığıyla, gelecekteki entegrasyon aşamaları için dijital hazırlığını ve altyapısını geliştirmek için gayretle çalışmaktadır. Örneğin, ulusal hedef, Azerbaycan’dan geçen transit trafiğini 2022’de 10,7 milyon tondan %27’lik bir artışı yansıtacak şekilde 13,6 milyon tona çıkarmaktır. Ülke, coğrafyada dijitalleşme için bir merkez olma çabasıyla dijital ekosistemini ve ekonomik refahını güçlendirmek için sınır ötesi BT altyapısını aktif olarak geliştirmekte ve dijitalleştirme reformları uygulamaktadır. Bu reformlar, Devlet Kontrol Bilgi Sistemi, Azerbaycan Dijital Ticaret Merkezi ve elektronik tarım, tedarik, adalet, sağlık hizmeti, eğitim, sosyal hizmetler ve mülk yönetimi platformları dahil olmak üzere çeşitli sistemlerin oluşturulmasını sağlamıştır.
Azerbaycan ayrıca, mobil ikamet (m-İkamet) sunan ilk ülke ve Estonya’dan sonra elektronik ikamet (e-İkamet) sağlayan ikinci ülke olarak son teknoloji dijital ikamet programlarını da tanıttı. Ayrıca Azerbaycan, kurtarılmış Doğu Zengezur ve Karabağ ekonomik bölgelerine akıllı şehir teknolojilerini entegre ediyor. Ayrıca, 2021’de Azerbaycan, BDT’de türünün ilk örneği olan Dördüncü Sanayi Devrimi Analiz ve Koordinasyon Merkezi’ni (C4IR Azerbaycan) kurdu. Misyonu, dijital dönüşüme öncülük etmek ve Dünya Ekonomik Forumu’ndaki projelerle uyumlu çalışmaktır.
Olumlu olarak, bu zorluklar iş birliğini ve inovasyonu teşvik ediyor. Gelecekteki öncelikler arasında dijital çağ için yeni nesil ticaret anlaşmaları hazırlamak, yerel dayanıklılığı güçlendirmek ve küresel ticareti iyileştirmek için C4IR teknolojilerini (TradeTech) benimsemek ve daha geniş dijital ticaret sorunlarını ele almak yer alabilir. Bu çabalar Orta Koridoru uluslararası lojistikte dijital ve altyapısal sinerji modeline dönüştürmeyi amaçlıyor.
Stratejik etkiler, jeopolitik etki
Azerbaycan ve Kazakistan’ın Trans-Hazar fiber optik kablosuna yaptığı stratejik yatırım, yalnızca fiziksel altyapılarını modernize etmekle kalmıyor, aynı zamanda onları Avrupa ve Asya’nın büyük ekonomik blokları arasında ticaret ve bilgi alışverişi için önemli merkezler olarak konumlandırıyor. Bu projenin, uluslararası ilişkilerdeki konumlarını güçlendirmesi ve onlara bölgelerarası ekonomik tartışmalar ve kararlar üzerinde daha fazla etki sağlaması muhtemeldir. Dahası, dijital bir koridor kurmak, dijital teknolojilerin küresel ticareti giderek daha fazla şekillendirmesi ve potansiyel olarak dijital ticaretle ilgili gelecekteki standartları ve düzenlemeleri etkilemelerine olanak tanımasıyla Dijital İpek Yolu projesine dahil olan ülkeleri avantajlı bir konuma getiriyor. Bu stratejik manevra yalnızca yerel ekonomilerini dönüştürmeyi değil, aynı zamanda gelişen dijital ortamda uluslararası ortaklıklarını ve bölgesel liderliklerini yeniden tanımlamayı da amaçlıyor.
