Dünya çapında utangaçlık düzeyleri konusunda kesin bir sıralama yapmak zor olsa da, bazı kültürlerde utangaçlığın daha yaygın olduğu gözlemlenmiştir. Araştırmalara göre:
- Japonya’da utangaçlık düzeyinin oldukça yüksek olduğu belirtilmektedir[7]. Japon kültüründe utangaçlık ve çekingenlik genellikle olumlu özellikler olarak görülür.
- Doğu Asya ülkelerinde genel olarak utangaçlık düzeyinin daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Örneğin Çin, Güney Kore gibi ülkelerde de utangaçlık yaygındır.
- Türkiye’de yapılan bir araştırmaya göre, Doğu Karadeniz bölgesi %37’lik oranla Türkiye’nin en utangaç bölgesi olarak tespit edilmiştir[7].
- Batı kültürlerinde ise utangaçlık genellikle üstesinden gelinmesi gereken bir problem olarak görülür ve utangaçlık düzeyleri daha düşük olma eğilimindedir[7].
- İsrail’de utangaçlık düzeyinin oldukça düşük olduğu belirtilmektedir[7].
Ancak utangaçlık kişisel, kültürel ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle şekillenen karmaşık bir özelliktir. Genetik yapı kadar çevresel faktörler de utangaçlık düzeyini etkilemektedir[8]. Bu nedenle tüm bir milleti “en utangaç” olarak nitelendirmek doğru olmaz. Kültürler arasında genel eğilimler gözlemlense de, her toplumda utangaç ve dışa dönük bireyler bulunabilir.
Utangaçlığın bazı milletlerde daha yaygın olmasının çeşitli kültürel ve sosyal nedenleri vardır:
Kültürel değerler ve normlar:
Doğu Asya ülkeleri gibi kolektivist kültürlerde utangaçlık genellikle olumlu bir özellik olarak görülür. Bu toplumlarda alçakgönüllülük ve çekingenlik erdem sayılır.
Batı toplumlarında ise utangaçlık genellikle üstesinden gelinmesi gereken bir sorun olarak algılanır.
Sosyalleşme tarzları:
Bazı kültürlerde çocuklar daha çekingen ve temkinli olmaya teşvik edilirken, diğerlerinde dışa dönüklük ve girişkenlik özendirilir.
Bireycilik-toplulukçuluk:
Toplulukçu kültürlerde sosyal uyum ve grup normlarına uyma önemlidir. Bu da utangaçlığı artırabilir.
Benlik algısı:
Kültürler arasında benlik algısı farklılık gösterir. Örneğin, bazı Asya kültürlerinde bağımlı benlik yapısı daha yaygındır ve bu utangaçlığı artırabilir.
Toplumsal cinsiyet rolleri:
Bazı toplumlarda kadınların daha çekingen ve utangaç olması beklenir. Bu da o toplumlarda genel utangaçlık düzeyini etkileyebilir.
Tarihsel ve sosyal faktörler:
Toplumların geçirdiği tarihsel süreçler ve sosyal değişimler de utangaçlık düzeylerini etkileyebilir.
Örneğin, araştırmalar Japonya, Çin ve Güney Kore gibi Doğu Asya ülkelerinde utangaçlık düzeyinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Buna karşılık İsrail gibi bazı ülkelerde utangaçlık düzeyinin oldukça düşük olduğu belirtilmektedir.
Ancak unutulmamalıdır ki, utangaçlık kişisel, kültürel ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle şekillenen karmaşık bir özelliktir. Tüm bir milleti “en utangaç” olarak nitelendirmek yerine, kültürler arasındaki genel eğilimleri gözlemlemek daha doğru olacaktır.
Kaynaklar:
[1] Lise Öğrencilerinin Utangaçlık ve Benlik Saygılarının Fonksiyonel … https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61797/924386
[2] [PDF] “Utangaçlık” ve “Öz Yeterlik Algısı”nın Rolü 2 – Türk Psikiyatri Dergisi https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C28S2/04.pdf
[3] [PDF] tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü eğitim bilimleri … http://libratez.cu.edu.tr/tezler/5980.pdf
[4] Tükenmişlik Sendromu ve Sosyolojik Yansıması – Mahfi Eğilmez https://www.mahfiegilmez.com/2019/03/tukenmislik-sendromu-ve-sosyolojik.html
[5] [PDF] (ÖSYM TARAFINDAN 2024 YILINDA GERÇEKLEŞTİRİLECEK TYT … https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_01/24095558_2024_yks.pdf
[6] Ülkeler listesi – Vikipedi https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Clkeler_listesi
[7] Türkiye’nin utangaçlık haritası: Utangaçlık doğuda meziyet batıda … https://www.sabah.com.tr/pazar/2018/07/15/turkiyenin-utangaclik-haritasi-utangaclik-doguda-meziyet-batida-kusur
[8] [PDF] Utangaçlık Düzeyi Düşük ve Yüksek Olan Sosyal Bilgiler – DergiPark https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/210066
