Türkiye’nin Afrika ile artan enerji işbirliğinde hangi ülkeler öne çıkıyor? Kaynak: Reuters
Türkiye’nin dış politikasında Afrika’nın giderek artan önemi, enerji işbirliği alanında da Ankara’nın ilgi alanına girmesine neden oldu. Yirmiye yakın Afrika ülkesiyle maden arama, petrol ve doğalgaz konularında mutabakatlar imzalayan Türkiye’nin en dikkat çekici adımı, geçen hafta Somali’nin Hint Okyanusu kıyılarına gönderdiği Oruç Reis araştırma gemisi ile sismik çalışmalara başlaması oldu. Ankara’nın bu yıl sona ermeden Nijer’de altın aramaya başlaması bekleniyor. Türkiye, 2000’li yılların başında başlattığı Afrika Açılımı’nı 2013’te Afrika Ortaklık Programı’na dönüştürdü ve kıtayla ilişkilerini daha kurumsal bir hale getirdi. Bu adımlar, askeri ve savunma işbirliği anlaşmaları ile savunma sanayi alanında somut sonuçlar vermeye başladı. Türkiye, birçok Afrika ülkesine bu bölgelerde eğitim ve ekipman desteği sunuyor ve insansız hava araçları gibi savunma sanayi ürünlerini sağlıyor. Son yıllarda, enerji işbirliği öncelikli alan haline geldi.
Türkiye, aralarında Somali, Sudan, Libya, Angola, Nijer, Nijerya, Fas, Cibuti, Mısır ve Cezayir’in bulunduğu 20’ye yakın ülkeyle maden ve enerji alanında anlaşmalar imzalayarak, uygun siyasi ve ekonomik koşullara sahip ülkelerle somut işbirliği süreçlerini başlatmaya başladı. Afrika, hidrokarbon kaynaklarının yanı sıra elmas, altın, uranyum, kobalt ve lityum gibi değerli madenlerle büyük ekonomilerin dikkatini çekiyor. Türkiye bu rekabette, sömürge geçmişinin bulunmadığını ve Afrika ülkeleriyle eşit ilişkiler kurduğunu vurguluyor.
Oruç Reis sismik araştırmalara başladı.
Türkiye’nin Afrika açılımında öncü ülke Somali olarak öne çıkıyor. Türkiye ile Somali arasındaki ilişkilerin derinleşmesi, o dönemde Başbakan olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2011’deki ziyaretıyla gerçekleşti. Dünyanın en yoksul ve güvenlik açısından en zorlu alanlarından biri olan Somali’ye yapılan bu ziyaret sonrası iki ülke arasında pek çok alanda sağlam bağlar kuruldu. En sonuncusu, Türkiye ile Somali arasında Şubat 2024’te imzalanan Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması oldu. Bu anlaşma, Türkiye’ye Somali’nin karasularını 10 yıl boyunca koruma karşılığında deniz kaynaklarının geliştirilmesine katkıda bulunma hakkı tanıdı. Ardındaki hamlede ise Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile Somali Petrol Otoritesi arasında “Türkiye ile Somali Arasında Hidrokarbon Arama ve Üretim Anlaşması” imzalandı ve Oruç Reis, 25 Ekim’de Mogadişu Limanı’na demirledi. Kaynak: @aBayraktar1
Somali açıklarında toplam 15 bin kilometrelik bir alanda üç boyutlu sismik faaliyetler gerçekleştirecek olan Türkiye, petrol bulunması durumunda üretim gerçekleştirilebilecek. Daha önce başka ülkelerin de sismik çalışmalar yaptığı bilinse de, bu seferki üç boyutlu araştırmaların farklı sonuçlar doğurabileceği değerlendiriliyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türk basınına yaptığı açıklamada, özellikle ABD’li şirketlerin bu bölgede lisanslara sahip olduğunu hatırlatarak, Amerikalı bir firmadan servis teklifi aldıklarını ifade etti. Bayraktar, “Buradaki operasyonlara ilerleyen dönemlerde uluslararası şirketlerin katılım göstermesi söz konusu olabilir. Biz de Somalililer de buna açıktır. Kimse geride kaldığını hissetmesin. Biz öncü rol üstleniyoruz” dedi. Somali, Ekim 2022’de Amerikalı Coastline Exploration’a yedi blokta petrol arama ruhsatı vermişti. Enerji uzmanları, jeosismik verilere dayanarak Somali’nin yaklaşık 30 milyar varil petrol ve doğal gaz rezervine sahip olabileceğini öngörüyor. Türkiye ile Somali arasındaki anlaşmanın yalnızca denizde değil, aynı zamanda petrol kaynaklarının var olduğu öngörülen kara alanlarında da sondaj yapılması hakkını içerdiği belirtiliyor. Eğer burada petrol veya başka doğal kaynaklar bulunursa, Türkiye üretim yetkisini kullanabilecek.
Nijer’de altın üretimi
Son dönemde Türkiye’nin Afrika’daki yatırımları açısından dikkat çeken ülkelerden biri de Nijer. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Milli İstihbarat Başkanı İbrahim Kalın, Savunma Sanayi Başkanı Haluk Görgün ve Ticaret Bakan Yardımcısı Özgür Volkan Ağar’dan oluşan üst düzey bir Türk heyetinin 17 Temmuz 2024’te Nijer’e yaptığı ziyaret, büyük önem taşıdı. Bu ziyaret, Nijer’de 26 Temmuz 2023’te meydana gelen askeri darbenin ardından gerçekleşti. Nijer, zengin doğal kaynaklarıyla dikkat çekiyor. Askeri ve savunma sanayi alanlarındaki işbirliği görüşmeleriyle ilgili net açıklamalar yapılmamış olsa da, Türkiye ve Nijer enerji bakanları petrol ve doğalgaz alanında niyet beyanı imzaladı. Ayrıca iki bakan, 22 Ekim’de İstanbul’da madencilik işbirliği anlaşması da imzaladı. Nijer, 2019’da ülkenin güneybatısındaki altın cevherleşmesi potansiyeli yüksek üç sahayı, MTA Uluslararası Madencilik Anonim Şirketi (MTAIC) adına ruhsatlandırmıştı. Bu alanlarda üretimin bu yıl sonuna doğru başlaması bekleniyor. Güvenlik, Nijer askerleri tarafından sağlanacak.
Nijer’deki askeri darbe, birçok Batılı ülke ve Batı Afrika’daki komşuları, onları bir araya getiren 15 ülkelik ECOWAS (Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu) tarafından da kınandı. ECOWAS, Nijer’e yönelik yaptırım kararı aldı ve devrilen cumhurbaşkanının görevine dönmemesi durumunda askeri müdahale tehdidinde bulundu.
Mısır ve Nijerya ile hidrokarbon işbirliği
Türkiye, benzer anlaşmalar imzaladığı ülkeler arasında Sudan’ı da bulunduruyor. İki ülke 2018’de “Altın ve İlgili Metallerin Aranması ve İşletilmesi İçin İmtiyaz Anlaşması” imzaladı, ancak teknik çalışmalar şu an için somut bir üretim aşamasına yaklaşmadı. Fas, Cibuti, Nijerya gibi ülkelerle de madencilik alanında anlaşmalar gerçekleşti, fakat henüz kayda değer bir gelişme sağlanamadı. Libya’da Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) verilen kara ve deniz alanlarındaki ruhsatlar büyük önem taşıyor, çünkü Libya dünya çapında önde gelen petrol üreticilerindendir. Türkiye ile Libya arasında 2019’da imzalanan deniz yetki anlaşması, Doğu Akdeniz’deki dengeleri değiştirmiş ve tepkilere neden olmuştur. Kaynak: Reuters
Türkiye, Mısır ve Cezayir ile de sıvılaştırılmış doğalgaz ticareti ve yeni üretim sahalarının araştırılması konusunda adımlar atıyor. Mısır ile yapılan son anlaşma, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi’nin Türkiye ziyaretinde imzalanmıştır. Bu anlaşmayla, iki ülke arasındaki enerji işbirliğinin güçlendirilmesi, elektrik altyapısı ve ticareti, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, hidrojen ve nükleer enerji gibi konularda ortak projeler geliştirilmesi hedeflenmektedir. Nijerya ile yapılan üç ayrı anlaşma, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji işbirliği ve hidrokarbon ile madencilik işbirliğini kapsamaktadır. Nijerya’nın, dünya petrol rezervinin yaklaşık yüzde 3’üne sahip olduğu değerlendirilmektedir. Ayrıca Türkiye, Angola ile 2021’de hidrokarbon ve madencilik alanlarında işbirliği anlaşması imzalamıştır. Angola, yaklaşık 13 milyar varil petrol rezervine sahiptir.