Başlık: Türkiye’nin Afrika ile Artan Enerji ve Madencilik İşbirliğinde Öne Çıkan Ülkeler
Kaynak: Reuters Türkiye’nin dış politikası içerisinde giderek daha fazla önem kazanan Afrika, enerji işbirliği alanında da Ankara’nın dikkatini çekmeye başladı. Türkiye, yaklaşık 20 Afrika ülkesi ile maden arama, petrol ve doğalgaz işbirliği konularında çeşitli anlaşmalar imzaladı. Türkiye’nin en önemli adımlarından biri, geçen hafta Somali’nin Hint Okyanusu kıyılarına gönderdiği Oruç Reis araştırma gemisi aracılığıyla sismik araştırmalara başlaması oldu. Ayrıca, bu yıl sonunda Nijer’de altın aramaya başlaması planlanıyor. Türkiye, 2000’li yılların başında başlattığı Afrika Açılımı’nı 2013’te Afrika Ortaklık Programı’na dönüştürerek kıtayla ilişkilerini daha kurumsal bir boyuta taşıdı. Ankara, bu adımların ilk somut sonuçlarını askeri ve savunma işbirliği anlaşmaları ile savunma sanayi alanında elde etti. Türkiye, birçok Afrika ülkesine eğitim ve ekipman desteği sağlarken, insansız hava araçları gibi savunma sanayi ürünlerini de tedarik etti. Son birkaç yıldır Türkiye’nin önceliği, enerji işbirliği alanında gerçekleşti. Başta Somali, Sudan, Libya, Angola, Nijer, Nijerya, Fas, Cibuti, Mısır ve Cezayir olmak üzere 20’ye yakın ülkeyle madencilik ve enerji alanında anlaşmalar imzalayan Türkiye, uygun siyasi ve ekonomik koşullar oluşturulan ülkelerde somut işbirliği süreçlerini hayata geçirmeye başladı. Afrika kıtası, hidrokarbon kaynaklarının yanı sıra elmas, altın, uranyum, kobalt ve lityum gibi nadir madenlerle büyük ekonomik aktörlerin, ABD, Rusya, Çin, Fransa ve Almanya’nın ilgisini çekiyor. Türkiye bu alanda rekabet ederken, sömürgeci bir geçmişe sahip olmadığını ve Afrika ülkeleriyle eşit ilişkiler kurduğunu belirtiyor.
Oruç Reis sismik araştırmalara başladı Türkiye’nin Afrika açılımında en önemli ülke Somali oldu. Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler, o dönemde Başbakan olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2011 yılındaki ziyaretiyle yeni bir boyut kazandı. Dünyanın en yoksul ve güvenlik açısından en zor coğrafyası olan Somali’ye gerçekleştirilen bu ziyaretten sonra iki ülke arasında birçok alanda derin işbirlikleri geliştirildi. Bu ilişkilerin en son halkası, Somali ile Türkiye’nin 2024 Şubat’ında imzaladığı Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması oldu. Anlaşma uyarınca, Türkiye Somali karasularını 10 yıl boyunca koruma karşılığında deniz kaynaklarının gelişimine katkıda bulunma hakkı elde etti. Bu adımın ardından Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile Somali Petrol Otoritesi arasında “Türkiye ile Somali Arasında Hidrokarbon Arama ve Üretim Anlaşması” imzalandı ve Oruç Reis araştırma gemisi 25 Ekim’de Mogadişu Limanı’na demirledi. Kaynak: @aBayraktar1 Türkiye, Somali açıklarında üç bölgedeki toplam 15 bin kilometrekarelik alanda üç boyutlu sismik faaliyetler gerçekleştirecek ve petrol bulunması durumunda üretme yetkisi de elde edilecek. Somali’de daha önce başka ülkeler de sismik faaliyetlerde bulunmuştu ancak ilk kez üç boyutlu çalışma yapılması, farklı sonuçlar doğurabileceği düşünülüyor.
‘ABD’den Teklif Geldi’ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türk basınına yaptığı açıklamada, özellikle ABD’li şirketlerin bu bölgede lisanslarının bulunduğunu hatırlatarak Amerikalı bir firmadan hizmet teklifi aldıklarını belirtti. Bayraktar, “Buradaki operasyonlara gelecekte uluslararası şirketlerin de katılması mümkün. Hem biz hem de Somalililer bunun için açık olduklarını ifade ettiler. Yani kimse kendini geri planda hissetmesin. Biz öncü rolü üstleniyoruz” dedi. Somali, Ekim 2022’de Amerikan şirketi Coastline Exploration’a yedi blokta petrol arama ruhsatı vermişti. Enerji uzmanları, jeosismik araştırmalara dayanarak Somali’nin 30 milyar varile yakın petrol ve doğal gaz rezervine sahip olabileceğini öngörüyor. Türkiye ve Somali ile yapılan anlaşma, deniz faaliyetlerinin yanı sıra petrol bulunması beklenen karasal bölgelerde de sondaj yapılmasını kapsıyor. Eğer buralarda petrol ya da diğer doğal kaynaklar bulunursa, Türkiye üretim yetkisini kullanabilecek.
Nijer’de Altın Üretimi Türkiye’nin Afrika’daki yatırımları açısından son dönemde dikkat çeken ülkelerden biri de Nijer. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Milli İstihbarat Başkanı İbrahim Kalın, Savunma Sanayi Başkanı Haluk Görgün ve Ticaret Bakan Yardımcısı Özgür Volkan Ağar’dan oluşan üst düzey bir Türk heyeti, 17 Temmuz 2024’te bu ülkeye bir ziyaret gerçekleştirdi. Gezinin Nijer’de 26 Temmuz 2023’te gerçekleşen askeri darbe sonrası cunta hükümetinin iş başında olduğu ve bölgesel gerilimin sürdüğü bir dönemde gerçekleştirilmesi ziyaretin önemini artırdı. Nijer, zengin doğal kaynaklara, özellikle altın ve uranyum açısından sahiptir. Askeri ve savunma sanayi alanında yapılan işbirliği görüşmelerinin sonuçları hakkında henüz net bir açıklama yapılmazken, Türkiye ve Nijer enerji bakanları petrol ve doğalgaz işbirliği konusunda bir niyet beyanı imzaladı. İki bakan, madencilik alanında işbirliği anlaşmasını da 22 Ekim’de İstanbul’da gerçekleştirdi. Nijer 2019’da, ülkenin güneybatısında altın cevherleşmesi potansiyeli yüksek olan üç sahayı MTA Uluslararası Madencilik Anonim Şirketi (MTAIC) adına ruhsatlandırmıştı. Bu sahalarda üretimin yıl sonuna doğru başlaması bekleniyor. Güvenlik önlemleri Nijer askerleri tarafından sağlanacak. Nijer’deki askeri darbe, birçok Batılı ülke ile Batı Afrika’nın komşuları ve ECOWAS (Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu) tarafından kınandı. ECOWAS, Nijer’e yaptırım kararı alarak, devrilen cumhurbaşkanının yeniden göreve getirilmemesi durumunda askeri güç kullanacağı tehdidinde bulundu.
Mısır ve Nijerya ile Enerji İşbirliği Türkiye’nin benzer anlaşmalar imzaladığı ülkeler arasında Sudan da bulunmaktadır. İki ülke 2018’de “Altın ve İlgili Metallerin Aranması ve İşletilmesi İçin İmtiyaz Anlaşması” imzaladı, fakat teknik çalışmalar henüz somut üretim aşamasına geçmedi. Fas, Cibuti, Nijerya gibi ülkelerle de madencilik alanında anlaşmalar imzalandı; fakat bu konuda gerçekçi ilerlemeler sağlanamadı. Libya’da Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) verilen kara ve deniz alanlarındaki ruhsatlar önemli kaynaklar olarak değerlendiriliyor. Libya, dünya üzerinde önde gelen petrol üreticileri arasında yer almaktadır. Türkiye ile Libya arasında 2019 yılında imzalanan deniz yetki anlaşması, Doğu Akdeniz’de jeopolitik dengeleri değiştirmiş ve çeşitli tepkiler almıştır. Kaynak: Reuters Türkiye’nin, Mısır ve Cezayir ile sıvılaştırılmış doğalgaz ticareti ve yeni üretim alanları bulma çalışmaları bulunmaktadır. Mısır ile son anlaşma, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi’nin Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyarette imzalandı. Bu kapsamda iki ülke arasındaki enerji işbirliğinin güçlendirilmesi, elektrik altyapısı ve ticareti, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, hidrojen ve nükleer enerji konularında ortak projeler geliştirilmesi hedeflenmektedir. Nijerya ile yapılan üç farklı anlaşma, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji işbirliği ve hidrokarbon ile madencilik işbirliğini içermektedir. Nijerya’nın dünya petrol rezervinin yaklaşık yüzde 3’üne sahip olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye, Angola ile 2021 yılında hidrokarbon ve madencilik konularında işbirliği anlaşması imzaladı. Angola, yaklaşık 13 milyar varil petrol rezervine sahiptir.