Türkiye’nin en önemli isimlerinden biri olan Türk astrofizikçi, Dilhan Eryurt Kimdir? Nerelidir? Ne Zaman Vefat Etmiştir?
Dilhan Eryurt Kimdir? Nerelidir? Ne Zaman Vefat Etmiştir?
Dilhan Eryurt Kimdir? Dilhan Eryurt 29 Kasım 1926 tarihinde İzmir’de doğmuştur. Babası, 1944’te Denizli milletvekili olarak TBMM’ye giren Abidin Ege’dir. Babasının Yüksek Ziraat Mektebi kuruluşu nedeniyle kısa bir süre sonra ailesinden önce İstanbul’a, birkaç yıl sonra da Ankara’ya taşınmıştı. İlköğrenimini Ankara’da tamamladıktan sonra Ankara Kız Lisesi’ne devam etti. Lise yıllarında matematiğe karşı özel bir ilgisi vardı. Bu nedenle liseden mezuniyetinin ardından İstanbul Üniversitesi Yüksek Matematik ve Astronomi Bölümü’ne girdi. Astronomi merakı üniversite öğrenimi sırasında ortaya çıktı. 1946 yılında İstanbul Üniversitesi Yüksek Matematik ve Astronomi Bölümü’nden mezun olduktan sonra Ankara Üniversitesi’nde astronomi bölümü açmak üzere görevlendirilen Tevfik Okyay Kabakçıoğlu’nun yanında iki yıl boyunca fahri asistanlık yapmıştır. Lisansüstü çalışmalarına bir süre Michigan Üniversitesi’nde devam etti ve 1953’te Ankara Üniversitesi Astrofizik Anabilim Dalı’nda doktorasını ve ardından doçentlik çalışmalarını tamamladı.
1959’da Uluslararası Atom Enerji Ajansı’nın bursuyla iki yıllığına Kanada’ya gitmiş, Deep River Atom Enerjisi Laboratuvarı’nda Alastari G. W. Cameron ile çalışmıştır. Hidrojen yıldızları üzerine çalışmış ve yıldızların yapı modelleri üzerine birçok başarılı program yazmıştır. Ardından ABD’ye giderek önce Amerikan Soroptimist Federasyonu bursuyla ABD’de Indiana Üniversitesi’nde görev almıştır. Üniversiteye bağlı Goethe Link Gözlemevi’nde yıldız modelleri yapmakla tanımış Prof. Dr. Marshall Wrubel ile çalışmıştır. Bu deneyimden sonra Ulusal Bilimler Akademisi bursunu alarak NASA’ya bağlı Goddard Uzay Araştırma Enstitüsü’nde görev aldı. Uzay uçuşlarıyla ilgili kuramsal araştırmalar yapan Goddard Uzay Araştırma Ensitütüsü’ndeki görevi sırasında kurumda çalışan tek kadın astronomdu. Alastair G. W. Cameron ile güneşin yapısı, evrimi ve güneşten gelen nötrinoların hesaplanması üzerine araştırmalar yapan Dilhan Eryurt’un Goddard Enstitüsü’nde yaptığı çalışmalar, Güneş hakkında o zamana kadar yanlış bilinen bazı gerçekleri ortaya çıkardı. Güneş’in parlaklığının oluşumundan bu yana gittikçe artmadığını, geçmişte çok daha parlak ve sıcak olduğunu ortaya koydu. Çalışmaları o dönemde yeni başlayan uzay uçuşlarının gidişatını etkileyecek önemindeydi.
Aya ilk iniş için yaptığı başarılı çalışmalar nedeniyle 1969’da Apollo Başarı Ödülü ile ödüllendirildi. Eryurt, Goddard Enstitüsü’nde iki yıllık çalışmasını tamamladıktan sonra kendisine yabancılara sıklıkla tanınmayan bir ayrıcalık gösterildi ve kıdemli araştırmacı olarak enstitüde çalışmaya devam etti. Enstitü, kendisini yıldızların oluşumu ve gelişimi üzerine araştırmaları için yeni bilgiler edinmek üzere California Üniversitesi’ne gönderdi. Yıldızların evriminde kütlelerinin etkisi konusuyla ilgili olarak A.G.W. Cameron ile birlikte 1967’de yazdıkları bir makale astrofizikte çok atıf aldı.1968’de Türkiye’ye geldi. Ankara Üniversitesi Astrofizik Anabilim Dalında asistanlık yaptı. Egbert Adriaan Kreiken ile önce doktora, sonrasında doçentlik çalışmalarını tamamladı.
ODTÜ’de bir yıl misafir profesör olarak görev yapmış ve üniversitede astrofizik derslerini başlatmıştır. Türkiye’deki astronomların fikir alışverişinin yetersizliğini görerek, Ulusal Astronomi Kongresi’ni kurmak adına çalışmalara başlattı ve TÜBİTAK’ın desteğiyle ilk Ulusal Astronomi Toplantısı’nı düzenledi. 1969-1973 arasında ODTÜ’deki görevine ara vererek NASA’da bilimsel araştırmalarını sürdürdü. 1973 yılında ODTÜ Fizik Bölümü’ne döndü ve astrofizik ana bilim dalını kurdu. 1977 yılında Tübitak Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü verildi. 1988’de altı ay kadar fizik bölümünün başkanlığını yürüttükten sonra beş yıl süreyle Fen Edebiyat Fakültesi dekanlığı yaptı. 1991 yılında ODTÜ’de bir yıldız gözlemevi kurulmasında rol oynadı. 1956 ile 2009 yılları arasında yayımlanmış 46’sı İngilizce, 13’ü Türkçe 59 yayını bulunan Eryurt, 1993 yılında emekliye ayrıldı. 1997 yılında Türkiye Bilimler Akademisi’ne şeref üyesi seçildi.
13 Eylül 2012 tarihinde geçirdiği bir kalp krizi sonucu Ankara’da hayata veda etmiştir.
