Orijinal Başlık: Türkiye’deki kayıtlı Suriyeli sayısı nasıl üç milyonun altına düştü?
Kaynak: Getty Images Yazan: Mahmut Hamsici Unvan: BBC Türkçe Bildirdiği yer: İstanbul 25 Kasım 2024 Türkiye’de geçici koruma statüsündeki Suriyeli sayısı, yaklaşık yedi yıl sonra ilk kez üç milyonun altına indi. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı açıklamada, adres denetimlerinin ardından Suriyeli sayısının 2 milyon 935 bin 742’ye düştüğünü belirtti. Göç İdaresi’nin en son güncellediği verilere göre ise bu sayı 2 milyon 936 bin 252 olarak kaydedildi. Bu istatistikler incelendiğinde, Türkiye’deki Suriyeli sayısının, 2011 sonrası on yıllık süreçte arttığı ve 2021 yılında 3 milyon 737 bin 639’a ulaştığı anlaşılmaktadır. Ancak aynı verilere göre, 2021’den bu yana, yeni doğumlara rağmen sürekli bir azalma söz konusu. Bu azalma neden ve nasıl gerçekleşti?
Kayseri olayları: Türkiye genelinde gözaltına alınan 1065 kişiden 28’i tutuklandı.
Almanya, Kenya’dan 250 bin kalifiye ve yarı kalifiye işçi almayı kabul etti.
Dünya Mülteciler Günü: BM, mülteci sayısının 120 milyona ulaştığını bildirdi.
Hollanda’da ‘başını örtmediği ve erkek arkadaşı olduğu için’ aile kararıyla öldürülen Suriyeli Najjar’ın davası başladı.
Haberin sonu
Sayılar 2011’den bu yana nasıl değişti?
Türkiye’deki Suriyelilerin büyük bir kısmının, sunulan imkanlar sebebiyle geçici koruma statüsü altında yaşadığı düşünülmektedir. Göç İdaresi’nin verilerine göre, bu statüdeki Suriyelilerin sayısı 2011 ile 2021 yılları arasında, 2019’da yaşanan küçük bir düşüş haricinde sürekli olarak artmıştır. 2012 yılında 14 bin 237 olan bu sayı, 2016’da 2 milyon 834 bin 441’e ulaşmış; 2017’de ise 3 milyonun üzerinde, 3 milyon 426 bin 786 olarak kaydedilmiştir. 2021’de ise Suriyeli sayısı en yüksek seviyeye ulaşarak 3 milyon 737 bin 369’a çıkmıştır. Ancak 2021 sonrasında sayılarda sürekli bir azalma gözlemlenmiştir.
Düşüşün en büyük nedeni: Geri dönüşler
Sayının azalmasında en önemli etkenler arasında Suriye’ye geri dönüşler ve yasadışı yollarla Avrupa’ya geçişler yer almaktadır. Suriye’ye geri dönenlerle ilgili veriler, zaman zaman yetkililer tarafından açıklanmaktadır. Bu konuda yapılan son resmi açıklama, İçişleri Bakanı Yerlikaya tarafından 20 Kasım’da yapılmıştır. Yerlikaya, “2016 ile 2024 yılları arasında 729 bin 761 Suriyelinin geri döndüğünü” ifade etmiştir. Sadece 2024 yılı içerisinde 114 bin 83 Suriyelinin ülkesine geri döndüğü bilgisi verilmiştir. Bu kişiler, Türkiye’nin daha önce büyük askeri operasyonlar düzenlediği Suriye’nin kuzeyindeki bölgelere yerleştirilmiştir.
Hükümet, bu durumu “gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüş” olarak tanımlamaktadır. Yetkililer, dönüşlerin “uluslararası hukuka uygun olarak ve gönüllü şekilde gerçekleştirildiğini” ifade etmektedirler. Ancak, insan hakları konusunda faaliyet gösteren çeşitli uluslararası ve ulusal sivil toplum örgütleri, “zorla geri gönderme uygulamalarının yaygınlaştığını” iddia etmektedir. Bazı uzmanlar ise “zorla geri gönderme işlemleri nedeniyle bu kişilerin Türkiye’ye kaçak olarak giriş yapma durumunun ortaya çıkabileceğini” savunmaktadır. Bu bağlamda, geçtiğimiz aylarda bir tuğgeneralin Suriye sınırında insan kaçakçılığı yapma suçlamasıyla görevden alınması ve tutuklanması dikkat çekmektedir. Göç İdaresi Başkanlığı tarafından 14 Ekim’de güncellenen verilere göre, yakalanan düzensiz göçmenler arasında Suriyeliler, Afganlardan sonra ikinci sırada yer almıştır. Bu veriler doğrultusunda 2014 yılı içerisinde 46 bin 332 Suriyeli düzensiz göçmen yakalanmıştır.
İkinci bir neden ise Avrupa’ya yasadışı geçişlerdir. Geçmişten günümüze, kaç Suriyelinin bu yöntemle Avrupa’ya geçtiğine dair net bir veri bulunmamaktadır. Göç uzmanları, bu iki sebebin dışında, etkisi daha az olan bir üçüncü sebep olarak vatandaşlık kazananları da belirtmektedir. 21 Ağustos tarihinde Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada, Türk vatandaşlığına geçen Suriye uyruklu kişi sayısının 238 bin 768 olarak kaydedilmiştir. Yetkililer, yeni kabine döneminde Suriye uyruklu bireylere Türk vatandaşlığı verilme uygulamasının hız kestiğini ifade etmektedirler.
Ekim ayındaki ani düşüşün nedeni ne?
Göç İdaresi’nin güncellediği verilere göre kayıtlı Suriyeli sayısı, 3 Ekim tarihinde 3 milyon 89 bin 904’e gerilemiştir. 21 Kasım tarihli son verilerle ise bu sayı 2 milyon 936 bin 252’ye kadar düşmüştür. Peki, 2021 yılından bu yana sayılarda bir azalma söz konusu iken neden Ekim ayında ani bir düşüş yaşanmıştır? Bunun nedeni, İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan adres denetimlerinin sonucunda, adreslerini güncellemeyen bazı Suriyelilerin Avrupa’ya geçtikleri düşünülmekte ve bu nedenle kayıttan silinmiş oldukları değerlendirilmiştir. İçişleri Bakanı Yerlikaya, 9 Ağustos’ta bir adres denetimi yapıldığını ve 731 bin Suriyelinin adreslerini güncellemediğini belirtmiştir. Bakanlık, kayıtlarını yenilemeyen bireylere 90 günlük süre tanımıştır. Bu süre sona erince iki aylık ek süre daha verilmiştir ve bu ek süre 1 Kasım tarihinde dolmuştur.
Bakan Yerlikaya, 20 Kasım’da Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yapılan toplantıda bu durumla ilgili yeni verileri ilk kez açıklamıştır. Yerlikaya, “Kamu kurumlarımızdan hizmet almayan yani herhangi bir iz bırakmayan 150 bin 327 Suriyelinin, en az bir yıldır kamu hizmetlerinden faydalanmadığını, yani burada bulunmadığını tespit ettik ve bunların Avrupa’ya geçtiğini değerlendiriyoruz, bu nedenle kayıtlarına sistemden kaldırdık” demiştir. Bu açıklama ile Türkiye’deki yabancıların toplam resmi sayısı da güncellenmiş oldu. Yerlikaya, Türkiye’de bulunan yabancı sayısını, geçici koruma altında olan Suriyelilere ek olarak, 1 milyon 32 bin 379’u ikamet izni almış kişiler ve 206 bin 585’i uluslararası koruma altında bulunan bireyler ile birlikte toplamda 4 milyon 174 bin 706 olarak duyurmuştur.
