Orijinal Başlık: Türkiye’deki kayıtlı Suriyeli sayısı neden üç milyonun altına düştü?
Yazar: Mahmut Hamsici Yayın: BBC Türkçe Tarih: 25 Kasım 2024
Geçici koruma statüsündeki Suriyelilerin sayısı, Türkiye’de yaklaşık yedi yılın ardından ilk kez üç milyonun altına geriledi. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı açıklamada, adres kontrolü sonrası kayıtlı Suriyeli sayısının 2 milyon 935 bin 742’ye düştüğünü bildirdi. Göç İdaresi’nin son güncellenmiş verilerine göre ise bu rakam, 2 milyon 936 bin 252 olarak kaydedildi. Veriler incelendiğinde, 2011 sonrasında Türkiye’deki Suriyeli sayısının giderek arttığı, 2021’de 3 milyon 737 bin 639’a ulaştığı ortaya çıkıyor. Ancak aynı verilere göre, 2021 yılından bu yana, yeni doğumlara rağmen, bu sayının sürekli düştüğü görülüyor.
2011’den Bu Yana Sayılar Nasıl Değişti?
Türkiye’deki Suriyelilerin büyük bir kısmının sunulan imkanlar nedeniyle geçici koruma statüsü ile yaşadığı düşünülmekte. Göç İdaresi’nin verilerine göre, 2011 ile 2021 arasındaki on yıllık dönemde, 2019’daki küçük bir azalma dışında, sürekli bir artış gözlemlenmiştir. 2012 yılında 14 bin 237 olan sayı, 2016’da 2 milyon 834 bin 441’e ulaşmış, 2017’de üç milyonun oldukça üzerine çıkarak 3 milyon 426 bin 786 olmuştur. 2021’de ise Suriyeli sayısı, bugüne kadarki en yüksek seviye olan 3 milyon 737 bin 369’a yükseldi. Ancak 2021’den sonra, bu sayıda düzenli bir azalma gözlemleniyor.
Düşüşün Başlıca Nedenleri: Geri Dönüşler
Sayının azalmasında en önemli faktörler arasında Suriye’ye dönüşler ve yasadışı yollarla Avrupa’ya geçişler gösterilmektedir. Suriye’ye dönenler ile ilgili veriler, zaman zaman yetkililer tarafından açıklanmakta. İçişleri Bakanı Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı açıklamada, “2016 ile 2024 yılları arasında 729 bin 761 Suriyelinin geri dönüş yaptığını” duyurdu. 2024 yılına özel olarak, bu sayı 114 bin 83 olarak belirtildi. Bu kişilerin, Suriye’nin kuzeyinde, Türkiye’nin daha önce üç büyük askeri harekât düzenlediği bölgelere yerleştirildiği ifade edilmektedir. Hükümet, bu süreci “gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüş” şeklinde tanımlıyor ve bu dönüşlerin uluslararası hukuka uygun şekilde gerçekleştiğini vurguluyor. Ancak, insan hakları alanında faaliyet gösteren bazı sivil toplum kuruluşları, “zorla geri göndermelerin yaygın bir uygulama olduğunu” iddia ediyor. Bazı uzmanlar ise zorla geri dönmelerin, kişilerin Türkiye’ye yasa dışı geçişine yol açabileceğine dikkat çekiyor.
Avrupa’ya Yasal Olmayan Geçişler
Bir diğer neden olarak, Avrupa’ya yapılan yasa dışı geçişler öne sürülüyor. Geçmişten günümüze kadar, kaç Suriyelinin bu yolla Avrupa’ya geçtiğine dair kesin bir veri mevcut değil. Ayrıca, sığınma statusü almış 238 bin 768 Suriyelinin Türk vatandaşlığını kazandığı bilgisi de verildi. Ancak yetkililere göre, son kabine döneminde Suriye uyruklu kişilere Türk vatandaşlığı verilme işlemi yavaşlamış bulunmakta.
Ekim Ayındaki Ani Düşüşün Sebebi
Göç İdaresi’nin daha önceki verilerine göre, kayıtlı Suriyelilerin sayısı 3 Ekim tarihi itibarıyla 3 milyon 89 bin 904 olarak hesaplanmışken, 21 Kasım tarihli verilere göre bu sayı 2 milyon 936 bin 252’ye düşmüştür. 2021 yılından beri bir azalma olsa da Ekim ayında yaşanan ani düşüşün nedeni, İçişleri Bakanlığı tarafından başlatılan adres kontrolü ile bazı Suriyelilerin adreslerini güncellemeyerek Avrupa’ya geçtiğinin düşünülmesidir. İçişleri Bakanı Yerlikaya, 9 Ağustos’ta yaptığı açıklamada, 731 bin Suriyelinin adreslerini güncellemediğini belirtmişti. Bakanlık, kayıtlarını yenilemeyenlere 90 günlük bir süre tanımıştı ve bu sürenin bitiminde iki ay daha ek süre verilmişti. Bu süre de 1 Kasım’da sona ermiştir.
Bakan Yerlikaya, 20 Kasım’da TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yeni verileri açıkladı. Yerlikaya, “Kamu kurumlarından hizmet almayan yani herhangi bir iz bırakmayan 150 bin 327 Suriyelinin, en az bir yıldır kamu hizmetlerinden faydalanmadığını ve bunların Avrupa’ya geçtiğini değerlendiriyoruz,” dedi. Bu açıklama ile Türkiye’deki yabancıların toplam resmi sayısı da güncellenmiş oldu. Ayrıca, Türkiye’de bulunan yabancı sayısının, geçici koruma altındaki Suriyelilere ek olarak, 1 milyon 32 bin 379 ikamet izinli kişi ve 206 bin 585 uluslararası koruma altındaki kişi ile toplamda 4 milyon 174 bin 706 olduğu belirtildi.
