Başlık: Uzmanlardan Uyarı: ‘Rusya Hızla İlerlerse, Ukrayna’nın Doğu Cephesi Çöker’
Yazarlar: Olga Robinson, Matt Murphy, Paul Brown, BBC Doğrulama Servisi Tarih: 20 Kasım 2024, Güncelleme: 22 Kasım 2024
ABD Başkanı Joe Biden’ın, Ukrayna’ya anti-personel mayınları göndermesi ve Rusya topraklarında uzun menzilli füzelerin kullanılmasına izin verme kararı, Rus ordusunun cephe hattındaki kazanımlarını artırdığı bir dönemde alındı. Savaş Araştırmaları Enstitüsü (ISW) verilerine göre, Rusya’nın 2024 yılında geçen yıla kıyasla altı kat daha fazla toprak elde ettiği ve ülkenin doğusundaki Donbas bölgesindeki stratejik lojistik merkezlerine doğru ilerlediği görülüyor. Aynı zamanda, Ukrayna’nın Rusya’nın Kursk bölgesinde yaptığı sürpriz saldırıda da zorluklar yaşanıyor. Uzmanlar, bu saldırının başarı şansını sorgularken, bir uzman, Ukrayna’nın asker sıkıntısı göz önüne alındığında durumu “stratejik bir felaket” olarak nitelendirdi. Tüm bu gelişmeler, ABD’de Donald Trump yönetiminin geleceği ve belirsizliğin artış gösterdiği bir dönemde yaşandı.
Ukrayna’da cepheye takviye çağrısı artarken, 40 ve 50’li yaşlardaki erkekler de askere alınmakta. Ukrayna ve Rusya’nın karşılıklı SİHA saldırılarında Moskova da hedef alınırken, Ukrayna ilk kez ABD’nin verdiği uzun menzilli füzeleri Rusya topraklarına fırlattı. Putin, “Ukrayna’yı durdurulması imkansız balistik füzeyle vurduk” açıklamasında bulundu.
ABD’nin yeni başkanının Ocak ayında görevi devraldığında savaşı sona erdireceğini söylemiş olması bazıları için endişeye yol açıyor, çünkü bazıları Trump’ın Ukrayna’ya yönelik askeri yardımı tamamen durdurabileceğinden korkmakta.
Rusya’nın Ukrayna’nın doğusundaki ilerlemesi, savaşın başlangıcında cephe hattının hızla değişmesine yol açtı ve Rusya’nın ilk toprak kazanımından sonra, Ukrayna’nın karşı saldırısıyla bu kazanımlar geri alındı. 2023 yılı boyunca her iki taraf da önemli bir ilerleme sağlamakta zorlandı. Ancak ISW’nin yeni verileri, 2024’te dengenin Rusya lehine kaymaya başladığını gösteriyor. ISW, analizlerini doğrulayan sosyal medya görüntüleri ve askeri hareketlilik haberlerine dayanmaktadır. ISW’nin rakamları, Moskova’nın bu yıl toplamda 2700 kilometrekarelik Ukrayna toprağını ele geçirdiğini ortaya koyuyor. Geçen yılın tamamında Rusya yalnızca 465 kilometrekarelik bir alanı kontrol altına alabilmişti.
BBC’ye konuşan King’s College London’dan savunma araştırmacısı Dr. Marina Miron, Rusya’nın bu hızla ilerlemeye devam etmesi durumunda, Ukrayna’nın doğu cephesinin “çökeceği” uyarısında bulundu. 1 Eylül – 3 Kasım arasında Rus güçlerinin 1000 kilometrekareden fazla toprak kazandığı görünmektedir; bu da Rus taarruzunun son aylarda hızlandığını göstermektedir. Rusya’nın ilerlemesi büyük ölçüde Harkov bölgesindeki Kupiansk ve Kurakhove’de yoğunlaşmış durumda. Bu bölgeler, Donetsk bölgesindeki önemli ikmal merkezi Povrosk’a sıçrama tahtası olarak değerlendiriliyor.
Kupiansk ve Oskil Nehri’nin doğusundaki alanlar, 2022 yılında Harkov saldırısında geri alınmıştı; ancak Rusya, bu bölgeleri aşama aşama kontrol altına aldı. İngiltere Savunma Bakanlığı’nın son istihbarat güncellemesinde, Rus güçlerinin Kupiansk’ın kuzeydoğusundaki dış mahalleleri ele geçirmeye çalıştığı belirtiliyor. 13 Kasım’da yayımlanan ve BBC tarafından doğrulanan görüntüler, Rus zırhlı konvoyunun Kupiansk’taki önemli bir köprüye dört kilometre kadar yaklaştıktan sonra püskürtüldüğünü gösteriyor. Bu durum, Rusların bölgenin kontrolünü sağladığı anlamına gelmese de, Ukrayna savunma hatlarının üstündeki baskıyı net bir şekilde ortaya koyuyor.
Diğer taraftan, Rusya, Vuhledar kentinin önemli ikmal hatlarını ele geçirdikten sonra Kurakhove bölgesine yığınak yapmaya başladı. Ukrayna güçleri, kentin güney ve doğusundaki saldırıları henüz püskürtebildi; ancak cephe hattı giderek yakınlaşıyor ve Rusya, kenti kuzey ve batıdan kuşatma çabalarına devam ediyor. Ukrayna Genelkurmayı’nın eski stratejik iletişim başkanı Albay Yevgeni Sasiko, Rusya’nın kentin çevresine “güçlü çeneler” yerleştirdiğini ve çökene dek savunmayı “çiğneyeceğini” ifade etti. BBC’nin doğruladığı görüntüler, şehirdeki yıkımı ve yerleşim alanlarının önemli zarar gördüğünü gözler önüne seriyor.
ISW, Moskova’nın şu anda Ukrayna’da toplam 110.649 kilometrekarelik bir alanı kontrol ettiğini belirtiyor. Ukrayna güçleri, Kursk saldırısının ilk ayında yalnızca 1.171 kilometrekarelik bir alanı ele geçirebilmiş; daha sonrasında Rus güçleri bu alanın yarısını geri aldı. Toprak kazanımlarına rağmen, Rusya’nın ilerlemesi büyük maliyetler getirdi. BBC Rusça’nın analizine göre, Rusya’nın Şubat 2022’deki Ukrayna işgalinde en az 78.329 Rus askeri yaşamını yitirdi. Eylül-Kasım 2023 dönemi arasındaki kaybın, geçen yılın aynı dönemine göre bir buçuk kat daha fazla olduğu belirtiliyor. Kayıpların, Rus komutanların askerleri Ukrayna mevzilerinin üzerine dalga dalga gönderdiği taktikler nedeniyle arttığı ifade ediliyor.
Ancak bazı uzmanlar, Rus saldırı hızının gerçekte hâlâ yavaş olduğunu ileri sürüyor. Askeri uzman David Hendelman, doğudaki Ukrayna güçlerinin cepheden çökmesini önlemek adına yavaşça geri çekildiğini belirtti.
Kursk hamlesi, Ukrayna’nın Ağustos ayında Rusya’nın Kursk bölgesine sürpriz bir saldırı düzenlemesiyle başladı. Rusya’nın neden bu saldırıya bu kadar geç yanıt verdiği belirsizliğini koruyor. Saldırı sırasında Ukrayna güçleri sınırdaki bazı bölgeleri hızlı bir biçimde ele geçirdi. Dr. Miron, Kursk saldırısı devam ettikçe Kremlin’in iç politikada bir bedel ödediğini ve Rus Genelkurmayının, birlikleri diğer bölgelerde kazanımlar elde etmeye yönlendirmesine rağmen, Ukrayna güçlerini Kursk’ta tutmayı tercih ettiğini belirtiyor. Ancak Moskova, kaybettiği kendi topraklarını geri almaya kararlı. Kursk bölgesine 50 bin asker konuşlandırıldı. Kursk’tan gelen teyitli videolar, burada ciddiyetle çatışmaların yaşandığını, Rusya’nın hem asker hem de malzeme açısından önemli kayıplar verdiğini gösteriyor. Ancak veriler, Ukrayna’nın bölgedeki kontrolünün giderek daraldığını da açık şekilde ortaya koyuyor. Ekim ayı başından bu yana, Rusya karşı saldırılarında 593 kilometrekarelik bir alanı geri aldı.
Kursk saldırısı, yaşanan ciddi kayıplar döneminde Ukrayna’nın moraline büyük katkı sağladı ve operasyonun cesareti, düşmana sürpriz yapma ve zarar verme yeteneğini hatırlatıyordu. Dr. Miron, Kursk saldırısının hem “taktik deha” hem de “stratejik bir felaket” olduğuna vurgu yaptı. “Amaç, potansiyel müzakereler öncesinde belirli bir siyasi avantaj elde etmek ve askeri anlamda Rus güçlerini Donbas bölgesinden çıkıp, Kursk’u kurtarmaya zorlamaktı. Ancak şu anda, Ukrayna güçlerinin Cumhuriyet’te takılıp kaldıklarını görmekteyiz.”
Kiev’in en deneyimli ve etkili birliklerinin Kursk’ta savaştığı biliniyor; Batı’nın ileri teknoloji ile donatılmış mekanize birlikleri de bu saldırılar için seferber oldu. Ukraynalı liderler, Kursk saldırısının Moskova’yı, doğudaki güçlerinin bir kısmını yeniden konuşlandırmaya zorlayacağını ve dolayısıyla Rus ilerleyişini yavaşlatmayı umduklarını belirtmişti. Ancak uzmanlar, çatışmaların yoğun olmadığı bölgelerdeki Rus birliklerinin kaydırıldığını ifade ediyor. BBC’ye konuşan Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nden Yurri Clavilier, “Cephenin farklı kesimlerinden Ukraynalı askerlere göre Kursk’a takviye gönderilen Rus birlikleri, esasen Herson ve Zaporijya’dan kaydırıldı” dedi. “Oradaki çatışmalar, doğudaki kadar yoğun değil. Harkov’a saldıran bazı Rus birlikleri, Kursk’a yönlendirildi.”
Her iki taraf açısından da toprak kazanımları, potansiyel müzakerelerdeki güç dengesini belirlemek açısından önem teşkil ediyor. Herhangi bir müzakere sürecinin başlatıldığından söz edilmese de, seçilen ABD Başkanı Donald Trump, savaşı 24 saat içinde sona erdirebileceğini ifade etti. Ancak bunun nasıl gerçekleştirileceğine dair herhangi bir detay paylaşmadı.
Ukrayna, 19 Kasım Salı günü ilk kez, Washington’un onayıyla bir gün sonra, ABD’nin verdiği uzun menzilli füzeleri Rusya topraklarına fırlattı. Bu kararın, kısmen, Ukrayna’nın Kursk bölgesini elinde tutması ve gelecekteki müzakerelerde bir pazarlık kozu olarak kullanılabilmesi amacıyla alındığı belirtiliyor. Dr. Miron, Rusya’nın toprak kazanımlarının Moskova’ya daha güçlü bir müzakere pozisyonu sağladığını düşündüğünü ekliyor. Katkıda bulunan: Alex Murray
