Başlık: Suriye’ye Gönüllü Geri Dönüş: ‘Yoğun Dönüşler Henüz Yok’
Yazar: Fundanur Öztürk Tarih: 13 Aralık 2024 Güncelleme: 15 Aralık 2024 Kaynak: BBC Türkçe
Suriye’deki Esad yönetiminin düşmesinin ardından, Türkiye’deki bazı Suriyelilerin sınıra gönüllü dönüşleri devam ediyor. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, dün sivil toplum kuruluşlarıyla üç saatten fazla süren bir toplantı gerçekleştirdi. Yerlikaya, geri dönüş sürecini kolaylaştırmak adına sahada çalışan sivil toplum kuruluşlarından görüş bildirilmesini istedi. Bakan, geçtiğimiz günlerde günlük olarak ortalama 1.100 ila 1.150 Suriyelinin geri döndüğünü ifade etti. Bu sayı, daha önce 200 ila 300 kişi civarındaydı.
Yerlikaya, 9-13 Aralık tarihleri arasında toplam 7.621 Suriyelinin ülkelerine döndüğünü aktardı. Gönüllü geri dönüşlerin düzenli bir şekilde organize edilebilmesi için tüm ilgili bakanlık ve kurumların işbirliği yaptığı belirtildi. Ayrıca sınırdaki işlemlerin daha hızlı yürütülebilmesi için ek personel ve mobil araçlar gönderildi; günlük 20 bin geçiş işlemi yapabilecek personel kapasitesi oluşturuldu. Gönüllü geri dönüş işlemlerini kolaylaştırmak adına bazı yöntemler üzerinde çalışıldığı kaydedildi. Toplantıya hem Türk hem de Suriyeli sivil toplum kuruluşları katıldı ve bu tür toplantıların düzenli olarak süreceği aktarıldı.
Suriyelilerin geri dönüşüne dair tartışmalar sürerken, BBC Türkçe’nin görüşme gerçekleştirdiği iki üst düzey yetkili ve sivil toplum temsilcileri, henüz yoğun bir kitlesel dönüşün gerçekleşmediğini belirtiyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 11 Aralık’ta, “Suriye’de barış ortamı yerleşmeye başladıkça, gönüllü geri dönüşlerin sayısının da zamanla artacağına inanıyorum” dedi. Bakanlık yetkilileri ise geri dönüşlerin hâlâ çok yüksek rakamlar olmadığını, Suriye’deki güvenlik koşulları iyileştikçe bu sayının artabileceğini düşündüklerini ifade ediyor.
Gönüllü geri dönüşler nasıl işliyor?
Türkiye’de geçici koruma altında bulunan Suriyelilerin hakları, Geçici Koruma Yönetmeliği ile belirleniyor. Gönüllü olarak Suriye’ye geri dönmek isteyenlerin belirli aşamalardan geçmesi gerekiyor. Bu kişiler, ilgili göç idaresi müdürlüklerine başvurarak ‘gönüllü geri dönüş formu’ dolduruyor. Başvuruları sonrası çıkış yapmak istedikleri sınır kapısına yönlendiriliyorlar. Sınır kapısında kimlik kontrolleri ve suç kaydı gibi bilgileri kontrol ediliyor. Dönüşü uygun görülen Suriyelinin geçici koruma statüsü sonlandırılıyor. Başka bir hükümet yetkilisi de mevcut uygulamanın bu şekilde işlediğini belirtiyor.
Eğer gönüllü geri dönüş yapmış bir Suriyeli tekrar Türkiye’ye dönerse, durumun nasıl olacağına ilişkin ise her birey için idarenin değerlendirmesi gerekiyor. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Neva Övünç Öztürk, “Kişi Türkiye’ye döndüğünde yeniden koruma altına alınacağının garantisini veremeyiz, idarenin durumu değerlendirmesi gerekiyor” diyor.
Suriyelilerin dönüşü ile ilgili yaşananlar arasında, son dönemde genç ve orta yaş grubundaki erkeklerin genellikle yalnız başlarına geri döndüğü gözlemleniyor. Suriye’deki ev ve iş yerlerinin durumunu görmek isteyen Suriyelilerin, çoğunlukla ilk adım olarak bu şekilde dönmeleri, ailelerin daha sonra da sırayla gitmelerine olanak sağlıyor. Türkiye’den gönüllü dönüşlerin bu derece yüksek olmamasının bir nedeni de bu durum olarak ifade ediliyor.
Yalnızca bir aile üyesinin gitmesine izin verilip verilmeyeceği konusunda ise, “Böyle bir ‘izinli gidiş’ uygulaması yok. Giden kişi geri dönebilir ancak bu sırada ailesini almak üzere dönüş yapacak bir düzenleme bulunmuyor” diyor yetkililer.
Bazı kaynaklarda, sınırdan dönüş yapacak olanların ‘bir daha dönmeyeceklerine dair taahhütname’ imzaladıkları iddia ediliyor. Ancak yetkililer, böyle bir uygulamanın bulunmadığını, yalnızca gönüllü geri dönüş formunun imzalandığını teyit ediyor. Aynı zamanda geri dönüş işlemlerinin, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından gözetildiği bilgisi de aktarılıyor.
Suriye’nin durumu hala belirsizliğini koruyor. AB ülkeleri, güncel bilgiler gelene dek başvuruların dondurulması yönünde kararlar almış durumda. Bu belirsizliğin devamı, geri dönüşlerin hukuka uygun olup olmadığını sorgulatıyor.
Sivil toplumla yapılan toplantılarda kamu politikalarının gönüllü ve onurlu geri dönüş esas alınarak ilerlediği vurgulanıyor. UNHCR, Suriye’ye gönüllü geri dönüşlerin güvenli bir şekilde gerçekleşmesi gerektiğini belirtiyor ve göçmenlerin durumu değerlendirebilmesi için ‘git ve gör’ ziyaretlerinin teşvik edilmesi gerektiğini ifade ediyor. Öztürk, ‘git ve gör’ uygulamasının gönüllü geri dönüş kararlarını güçlendireceğini düşünüyor.
