Başlık: İktidar ve muhalefet partileri Suriyeli sığınmacıların geri dönüşü konusunda ne öneriyor?
Yazar: Ayşe Sayın Tarih: 13 Aralık 2024
Suriye’deki Esad yönetiminin devrilmesinin ardından, Türkiye’de 3 milyondan fazla Suriyeli sığınmacının geri dönüşü, en çok tartışılan konulardan biri haline geldi. Esad’ın düşüşünü coşkuyla kutlayan bazı Suriyeliler, ülkelerine geri dönmeyi düşünseler de, şu anda büyük ölçekli bir dönüş gerçekleşmiş değil. Türkiye’deki siyasi partiler, Suriyeli sığınmacılar hakkında farklı göçmen politikaları geliştiriyor. Bazı aşırı sağcı partilerin, iktidara gelmeleri durumunda Suriyelileri sınır dışı etme vaatleri, toplumun büyük bir kesimi tarafından destek buluyor. Suriye’de Esad rejiminin sona ermesinin ardından iktidar partisi ve muhalefet partileri, sığınmacıların geri dönüşü ile ilgili ne düşünüyor?
Suriye’de muhaliflerin kontrolündeki Hama’nın önemi nedir?
Hollanda’da ‘başını örtmediği ve erkek arkadaşı olduğu için’ aile içi karar ile öldürülen Suriyeli Najjar davası başladı. Ayrıca, Suriye genelinde HTŞ’nin çağrısı doğrultusunda Esad’ın düşüşü kutlanan birçok şehirde etkinlikler düzenlendi. İran’daki ‘Direniş Ekseni’nin parçalanmasının akabinde nelerin olacağı ise merak konusu.
AKP yönetimi ve muhalefet partileri, sığınmacıların geri dönüşü konusunda ortak bir görüşe sahip: Kısa vadede kitlesel bir dönüş beklenmiyor. Bunun ardından, Suriye’de birkaç muhtemel senaryo öne çıkıyor.
AKP: Her aileden bir kişi dönebilir, ancak kısa vadede dönüş oluşturulamaz
İktidar, Suriyelilerin geri dönüşü hakkında net bir strateji geliştirmiş değil. AKP kulislerinde çeşitli tahminler yapılsa da, muhalefetle benzer şekilde kısa zaman diliminde büyük bir geri dönüş beklenmediği vurgulanıyor. Fakat, altyapı, güvenli bir siyasi ortam, ekonomik koşulların düzelmesi, yeni anayasalar ve demokratik seçimlerin yapılacağı bir ortam sağlanması hâlinde, dönüş oranının %50-60 seviyelerine çıkabileceği düşünülüyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suriyelilerin geri dönüşü konusunda ‘hiçbir kışkırtmayı kabul etmeyeceklerini’ belirterek, Türkiye’nin misafirperverliğini zedelemeye çalışanlara izin vermeyeceklerini ifade etti. BBC Türkçe’ye konuşan bir AKP yöneticisi ise, Dışişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Göç İdaresi’nin koordinede çalıştığını belirtiliyor; ancak kısa vadede belirli bir program beklenmemesi gerektiği vurgulanıyor.
Suriye’deki yeni anayasaya göre seçimlerin Mart’tan sonra yapılması gerektiğini belirten yönetici, ‘Türkiye, Ürdün ve Lübnan gibi ülkelerin Avrupa’ya gitmekte olan göçmenlerin geri dönüşü konusunda ortak bir plan oluşturması gerekecek’ ifadelerini kullanıyor. ‘Her aileden bir veya iki kişi dönmesi muhtemel çünkü orada evleri, iş yerleri ve akrabaları var. Ancak belirli bir programın yakın zamanda uygulanacağına dair bir bilgi yok.’
İktidar kesiminde, Suriyelilerin geri dönüşünde demokratik ve kapsayıcı bir ortamın bu süreci hızlandıracağı düşüncesi öne çıkıyor. Ayrıca, iki ülkedeki normalleşme ile ekonominin rahatlayacağı ve bunun sonucunda sığınmacıların mali yükünün ortadan kalkacağı savunuluyor.
Suriye’ye gönüllü geri dönüş: ‘Şu anda yoğun bir dönüş yok’
CHP’li Bakan Murat Bakan, iç savaş sonucunda Türkiye’ye sığınan Suriyelilere verilen geçici koruma statüsünün fiilen sona erdiğini ifade ediyor. Bakan, İçişleri Bakanlığı’nın ‘her gün 14-15 bin kişiyi gönderebilecek kapasitede olduğunu’ vurgularken, geri dönüşlerin en az 7 ay süre alacağını belirtiyor. ‘Biz, aşırı sağcı bazı partilerin yaklaşımı gibi değiliz. İktidar, geri dönüşleri destekleyen ve bir takvim çerçevesinde planlamaya dayalı bir strateji oluşturmalı’ diyor. Örneğin, geçici koruma statüsünün kaldırılacağına dair belli bir süre vermeleri gerektiriyor.
Bakan, geri dönüşü teşvik etmek için insanların kendi ülkelerine gidip yaşam koşullarını gözlemleyebilmeleri gerektiğini ileri sürerek, bu kişilerin ‘geçici koruma izinleri iptal edilmeden’ bir kez çıkış izni alabilmeleri gerektiğini savunuyor. ‘Eğer bir zaman dilimi verilmezse, birkaç yıl daha bu süreç uzayabilir ve birçok kişi geri dönmeyebilir.’
DEM Parti: Sığınmacılara danışılmalı, Avrupa’ya gitmek isteyenlere izin verilmeli
DEM Parti İstanbul Milletvekili Özgül Saki, Esad rejimi devrilse dahi birçok belirsizlik bulunduğunu belirtiyor. Saki, insanların güvenli bir yaşam sürdürebilmesi için demokratik bir sistemin kurulması gerektiğine işaret ediyor. Geri dönüşlerin ‘gönüllü, onurlu ve güvenli’ olması gerektiğini vurgulayan Saki, göçmenlerin geri dönme isteğinin öğrenilmesi gerektiğini belirtiyor.
Aynı zamanda, burada kalmak isteyenler için uyum politikalarının uygulanması gerektiğini belirtirken, AB ile ilişkilerde geri kabul anlaşmasının kaldırılmasının ve Avrupa’ya geçmek isteyenlere sınırlarının açılması gerektiğini savunuyor.
Saki, BM tarafından terör örgütü olarak tanımlanan HTŞ’nin durumuna da dikkat çekiyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporuna göre, Türkiye destekli Suriye Milli Ordusu’nun insan hakları ihlalleri kapsamında cinsel şiddet, yargısız infaz ve diğer kötü muameleler rapor ediliyor.
İYİ Parti’den çözüm önerileri
İYİ Parti Genel Başkanı Müsavat Dervişoğlu, 10 Aralık’taki Meclis bütçe görüşmelerinde Suriyelilerin geri dönmesi için 2025 yılının ilk yarısında gönüllü geri dönüşlerin teşvik edilmesini, 1 Temmuz’dan itibaren ise geçici koruma statüsünün iptal edilmesini istiyor. İYİ Parti Grup Başkanvekili Turhan Çömez de, sığınmacıların geri dönüşünü sağlamak için gerçekçi ve kalıcı bir plan geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.
Çömez, geçici koruma statüsünün iptaliyle birlikte AB ülkelerinden geri kabul anlaşmasına dair durumu yeniden gözden geçirmek gerektiğini ifade ederek, sürecin hızlandırılması için gidecek olan Suriyelilere yardımcı olunması gerektiğini belirtiyor.
Sonuç olarak, Türkiye’den anlamlı bir geri dönüş olmadığını belirten Çömez, hükümetin vakit kaybetmeden somut bir eylem planı oluşturması gerektiğinin altını çiziyor. İktidarın geçmişte karşılaştığı sorunların gelecekte de risk taşıyabileceğini göz önünde bulundurarak, tedbirlerin alınması gerekiyor.
