Kaynak: Getty Images Beşar Esad’ın yaklaşık çeyrek yüzyıl süren Suriye Cumhurbaşkanlığı döneminde yanında olan tek sabit kişi, Londra doğumlu eşi Esma Esad’dır. Esma Esad, 8 Aralık Pazar günü isyancıların iktidarı ele geçirmesiyle birlikte First Lady unvanını kaybetti. Aynı gün Esad ailesi önemli bir müttefik olan Rusya’ya gitmiş ve ülke medyasına göre onlara siyasi sığınma hakkı verilmiştir. Esad’a ait bir Telegram açıklamasında, ‘Rusya’nın talebi üzerine Suriye’yi terk ettim’ ifadesi yer aldı. 49 yaşındaki Esma Esad, bir zamanlar modernleşen Suriye’nin sembolü olarak gösteriliyordu; ancak 2011’de başlayan yıkıcı iç savaş sırasında düşük bir profil benimsemiştir. Batı Londra’daki Acton semtinde, bir Suriyeli kardiyolog ve diplomat olan ebeveynlerin kızı olarak dünyaya gelen Esma Akhras, özel bir okulda eğitim aldı ve arkadaşları tarafından “Emma” olarak adlandırılıyordu. King’s College London’da bilgisayar mühendisliği eğitimi aldıktan sonra yatırım bankacısı olarak çalışmaya başladı.
O dönemde orada eğitim gören göz hastalıkları uzmanı Beşar Esad ile Londra’da tanıştı. 2000 yılında Suriye’ye taşındı ve Beşar Esad, babası Hafız Esad’ın yerine geçtikten sadece birkaç ay sonra Esma ile evlendi. Çiftin üç çocuğu oldu; ikisi erkek ve biri kız.
Esma’nın Batı’da büyümesinin, Suriye’de siyasi reformları teşvik etmesi ümidiyle birçok kişi onu bir halkla ilişkiler stratejisi olarak değerlendiriyordu. Bir İngiliz halkla ilişkiler şirketi, Esma Esad’ın ülkenin uluslararası imajını güçlendirmek için kendisiyle çalıştı. 2012’de BBC’ye verilen bir demeçte, Esad’ın Suriye’nin yeni, çağdaş yüzü olarak Esma ile evlendiği ve bu durumun değer taşıdığı belirtilmişti. Pek çok kişi, Sünni kökenli Esma ile Alevi asıllı Esad arasındaki birliğin iki mezhebin çıkarlarını bir araya getirerek bir köprü oluşturacağına inanıyordu. Ancak aynı kaynak, Esma’nın First Lady rolüne yaklaşımının, özellikle halkla ilişkilere pek önem vermeyen Beşar Esad’ın kız kardeşi Büşra ve annesi Anise arasında gerginlik yarattığını da belirtmiştir.
Halkla ilişkiler çabaları bazı başarılar elde etti. Şubat 2011’de Amerikan Vogue dergisi, Esma Esad’a yönelik “Çölde Bir Gül” başlıklı övgü dolu bir profil yayımladı. Hem basılı hem de çevrimiçi versiyonları geri çekilen makalede Esma Esad, “uzun uzuvlara sahip, marifetli bir sadelikle göz kamaştıran, genç ve çok şık giyinen” biri olarak tanımlanmıştı. Ancak makaleyi yazan gazeteci Juliet Joan Buck, bu durumu daha sonra pişmanlıkla anarak kariyerini “kirlettiğini” ve Vogue ile olan bağlantısını sonlandırdığını belirtmiştir.
Makalenin yayınlanmasının üzerinden bir ay dahi geçmeden, Esad demokrasi yanlısı ve barışçıl eylemleri sert bir biçimde bastırarak 500 binden fazla insanın ölümüne ve 12 milyon kişinin evini terk etmesine yol açan bir iç savaşı tetiklemiştir. Esma Esad, Şubat 2012’de ülkesindeki savaş konusundaki ilk yorumunu yaparak sadece “şiddet kurbanlarını teskin ettiğini” ifade etmiştir. Bu yıl içinde Times gazetesine yazılı bir açıklama yaparak kocasına desteğini yinelemiş ve “Cumhurbaşkanı, Suriyelilerin bir kısmının değil, Suriye’nin Cumhurbaşkanıdır ve First Lady olarak bu rolünü destekliyorum” demiştir.
Aynı yıl Esma Esad’ın imajı bir darbe daha aldı; eylemciler, Esad ailesine ait olduğu iddia edilen binlerce özel e-postayı ifşa ederek Esma’nın lükse olan düşkünlüğünü ortaya çıkardılar. İlk olarak İngiliz Guardian gazetesinin yayımladığı e-postalarda, ülke içindeki isyanla yüzleşirken Esma Esad’ın 5 bin dolarlık 16 santim topuklu ayakkabılar satın almakla ilgilendiği görüldü. 2022’de ABD Dışişleri Bakanlığı’nın tahminlerine göre, Esad ailesinin 1-2 milyar dolarlık bir serveti bulunduğu belirtildi. Esma Esad, Mart 2012’de Avrupa Birliği’nin ambargosuna maruz kaldı. Daha sonra, devlet destekli Rus kanalı Tv Rossiya’ya yaptığı ilk açıklamada Suriye’den ayrılma teklifleri aldığını ancak bunları reddettiğini ifade etti. Tekliflerin nereden geldiğini açıklamaktan kaçındı. Esma Esad, “Her zaman burada oldum ve başka bir yerde olmayı hiç düşünmedim. Evet, Suriye’den ayrılma veya Suriye’den kaçma fırsatları teklif edildi. Ancak bu tekliflerde güvenlik garantilerinin yanı sıra çocuklarımın korunması ve mali güvenlik gibi unsurlar vardı. Bu insanların gerçekten neyin peşinde olduğunu bilmek için dahi olmaya gerek yok. Halkın cumhurbaşkanlarına olan güvenini sarsmaya yönelik açık bir girişimdi” şeklinde konuştu.
Savaş devam ederken, Esma Esad hayır işlerine liderlik etti, ölen askerlerin aileleriyle buluştu ve yardım operasyonlarını organize eden büyük bir sivil toplum kuruluşu olan Suriye Kalkınma Vakfı’nın başkanlığını üstlendi. 2018 yılında meme kanseri teşhisi konuldu ve habis bir tümör için tedavi gördü. Bir yıl sonra, kanserden kurtulduğunu duyurdu. Mayıs 2024’te Suriye Cumhurbaşkanlığı, Esma Esad’a kan kanseri teşhisi konulduğunu açıkladı. Yazılı bir açıklamada, göreceği özel tedavi nedeniyle izole olması ve kamu görenlerinden çekilmesi gerektiği belirtildi. Esma Esad’ın yaklaşık 25 yıllık First Lady unvanı, isyancıların yönetimi ele geçirdiği günde sona erdi. Şu anda Esad ailesi, eski yönetimin en önemli müttefiklerinden biri olan Rusya’da bulunuyor ve ülke medyasına göre aileye siyasi sığınma hakkı tanındı.
