Birleşmiş Milletler, 1945 yılında II. Dünya Savaşı’nın galip güçleri tarafından müttefik güçlerin uluslararası konumunu sağlamlaştırmak ve yarattıkları statükoyu korumak için kurulmuştur. BM Sözleşmesi’ne göre, BM’nin temel amaçları uluslararası barış ve güvenliği korumak ve küresel sorunları çözmede uluslararası iş birliğini sağlamaktır. BM Güvenlik Konseyi (BMGK), uluslararası barış ve güvenliği sağlama konusunda birincil sorumluluğa sahiptir. Ayrıca, BM’nin tüm üyeleri BMGK’nin kararlarını kabul etmeyi ve uygulamayı kabul eder.
BM örgütünün etkinliğinde inişler ve çıkışlar olmuştur. Soğuk Savaş sırasında BM, büyük ölçüde iki süper güç, yani ABD ve Sovyetler Birliği tarafından rehin alınmıştı. Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılması ve ardından iki kutuplu dünya sisteminin çökmesinin ardından BM’nin etkinliğini artıracağı bekleniyordu. Irak’ın eski lideri Saddam Hüseyin’in 1990’ların başında Kuveyt’i işgal etmesiyle, söz konusu potansiyel BM Güvenlik Konseyi’nin güçlü tepkisiyle netleşti. Örgüt, Bağdat’ın Kuveyt topraklarından çekilmesi için çeşitli kararlar uygulayarak gücünü gösterdi. Özellikle Batı bloğunun zaferini temsil eden iki önemli uluslararası örgüt olan Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nı (AGİT) kurduktan sonra, uluslararası toplum 21. yüzyılın düzen temelli bir küresel sistem olacağını öngördü. DTÖ çok taraflı liberal ticaret rejimini düzenlerken, AGİT liberal demokratik değerleri ve kurumları düzenleyecekti. Ancak planlandığı gibi gitmedi.
Bu hayalci düşünceye karşı bazı uğursuz meydan okumalar 21. yüzyılın ilk yirmi yılında ortaya çıktı. Batı ekonomilerinin göreceli düşüşü, Çin gibi Batı dışı güçlerin yükselişi, küresel ekonomik krizlerin patlak vermesi, COVID-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve İsrail’in Filistinlilere yönelik zulmü gibi bazı bölgesel çatışmaların patlak vermesi, BM sisteminin düşüşüne katkıda bulundu. Zamanla birçok liberal değeri terk eden Batılı ülkeler, BM’nin ve DTÖ de dahil olmak üzere bağlı kuruluşlarının liberal ilkelerini baltalamaya başladı. Batı siyasetinin aşırı sağ eğilimlere doğru dramatik kayması ve Batılı ülkelerde ırkçılığın yükselişi, yalnızca bu uluslar içindeki otoriterliğin ve hoşgörüsüzlüğün yükselişini şiddetlendirmekle kalmadı, aynı zamanda BM ilkelerine ve kurumlarına olan güvenin kaybolmasıyla da sonuçlandı.
Ancak hiçbir gelişme, İsrail’in Filistin’deki uluslararası normları ve temel insan hakları ilkelerini sürekli ihlal etmesi kadar BM sisteminin işleyişi üzerinde olumsuz bir etki yaratmamıştır. 7 Ekim’den bu yana İsrail, uluslararası sözleşmelerde belgelendiği üzere, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar da dahil olmak üzere çok sayıda ihlalde bulunmuştur. Çoğu Batılı ülke, bu suçların infazını ısrarla ve tartışmasız bir şekilde desteklemiş ve onları suç ortağı yapmıştır.
Gazze’deki, çoğunluğu çocuk ve kadınlardan oluşan masum insanlarla dolu BM binaları ve okulları İsrail tarafından hedef alındı ve yıkıldı. BM yetkilileri, İsrail yetkililerine saldırıları ve toplu katliamları durdurmaları için defalarca çağrıda bulundu. BM’nin en üst düzey diplomatı, Genel Sekreter Antonio Guterres, Filistinlilerin vahim durumunu vurgulayan açıklamalarda bulundu ancak Batılı hükümetler tarafından duyulmadı. Bunun yerine, İsrailli yetkililer ve bazı Batılı hükümetler, sahada faaliyet gösteren BM kurumlarını suçladı.
Yakından incelendiğinde paradoksal bir tablo ortaya çıkıyor. BM’nin Filistin’deki rolünün iki zıt yönünü görüyoruz. Bir yandan, BM ajansları ve yetkililerinin İsrailli yetkilileri vahşetleriyle suçladığını ve derhal ateşkes çağrısı yaptığını görüyoruz. Ancak, mevcut uluslararası güç dengesi BM’nin Batı destekli İsrail’e karşı harekete geçmesine izin vermiyor. Başka bir deyişle, tipik bir uluslararası sivil toplum örgütüne (STK) benzer şekilde, BM yalnızca Filistin halkına insani yardım sağlayabilir ve yalnızca İsrail’in izin verdiği kadarını sağlayabilir, çünkü örgütü kuran devletlerin çoğu, örneğin ABD, Birleşik Krallık ve Fransa, örgüte olan desteğini çekmiştir.
Öte yandan, barış ve güvenliğin korunmasından sorumlu tek evrensel uluslararası örgüt olarak, BM kurumları ve yetkilileri İsrail ve suç ortakları tarafından işlenen suçların çoğunu kayıt altına almaktadır. Özellikle, Birleşmiş Milletler Yardım ve Çalışma Ajansı (UNRWA), insan hakları ihlalleri ve kötüleşen insani koşullar da dahil olmak üzere Gazze’deki İsrail vahşetlerine dair kanıtlar derlemiştir. Bu belgeler, dünya kamuoyuna göre BM kuruluşlarının hala Batı dışı küresel ve orta güçler de dahil olmak üzere en güvenilir kaynaklar arasında kabul edilmesi nedeniyle küresel toplumu ikna etmede çok önemlidir. Bugün anlamlı ve etkili olarak görülmeyebilir, ancak er ya da geç, tüm bu suçlardan sorumlu olanlar hesap verecektir.
Kısacası, BM hala hukukun üstünlüğünü ve küresel düzeni korumayı temsil ediyor. Bu değerleri destekleyen ve uluslararası kurumlara ve demokratik rejimlere inanan hükümetler yumuşak güçlerini artıracak ve küresel düzeni koruma çabalarında daha fazla müttefik bulacaklardır. Saha koşullarını değiştirmedeki başarısızlığına rağmen, BM’nin rolünü baltalamamalıyız. Sonuç olarak, adalet ve düzen hala daha güçlünün sert güç dayatmasına karşı zayıflar için birincil silahlardır.
Birleşmiş Milletler, 1945 yılında II. Dünya Savaşı’nın galip güçleri tarafından müttefik güçlerin uluslararası konumunu sağlamlaştırmak ve yarattıkları statükoyu korumak için kurulmuştur. BM Sözleşmesi’ne göre, BM’nin temel amaçları uluslararası barış ve güvenliği korumak ve küresel sorunları çözmede uluslararası iş birliğini sağlamaktır. BM Güvenlik Konseyi (BMGK), uluslararası barış ve güvenliği sağlama konusunda birincil sorumluluğa sahiptir. Ayrıca, BM’nin tüm üyeleri BMGK’nin kararlarını kabul etmeyi ve uygulamayı kabul eder.
BM örgütünün etkinliğinde inişler ve çıkışlar olmuştur. Soğuk Savaş sırasında BM, büyük ölçüde iki süper güç, yani ABD ve Sovyetler Birliği tarafından rehin alınmıştı. Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılması ve ardından iki kutuplu dünya sisteminin çökmesinin ardından BM’nin etkinliğini artıracağı bekleniyordu. Irak’ın eski lideri Saddam Hüseyin’in 1990’ların başında Kuveyt’i işgal etmesiyle, söz konusu potansiyel BM Güvenlik Konseyi’nin güçlü tepkisiyle netleşti. Örgüt, Bağdat’ın Kuveyt topraklarından çekilmesi için çeşitli kararlar uygulayarak gücünü gösterdi. Özellikle Batı bloğunun zaferini temsil eden iki önemli uluslararası örgüt olan Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nı (AGİT) kurduktan sonra, uluslararası toplum 21. yüzyılın düzen temelli bir küresel sistem olacağını öngördü. DTÖ çok taraflı liberal ticaret rejimini düzenlerken, AGİT liberal demokratik değerleri ve kurumları düzenleyecekti. Ancak planlandığı gibi gitmedi.
Bu hayalci düşünceye karşı bazı uğursuz meydan okumalar 21. yüzyılın ilk yirmi yılında ortaya çıktı. Batı ekonomilerinin göreceli düşüşü, Çin gibi Batı dışı güçlerin yükselişi, küresel ekonomik krizlerin patlak vermesi, COVID-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve İsrail’in Filistinlilere yönelik zulmü gibi bazı bölgesel çatışmaların patlak vermesi, BM sisteminin düşüşüne katkıda bulundu. Zamanla birçok liberal değeri terk eden Batılı ülkeler, BM’nin ve DTÖ de dahil olmak üzere bağlı kuruluşlarının liberal ilkelerini baltalamaya başladı. Batı siyasetinin aşırı sağ eğilimlere doğru dramatik kayması ve Batılı ülkelerde ırkçılığın yükselişi, yalnızca bu uluslar içindeki otoriterliğin ve hoşgörüsüzlüğün yükselişini şiddetlendirmekle kalmadı, aynı zamanda BM ilkelerine ve kurumlarına olan güvenin kaybolmasıyla da sonuçlandı.
Ancak hiçbir gelişme, İsrail’in Filistin’deki uluslararası normları ve temel insan hakları ilkelerini sürekli ihlal etmesi kadar BM sisteminin işleyişi üzerinde olumsuz bir etki yaratmamıştır. 7 Ekim’den bu yana İsrail, uluslararası sözleşmelerde belgelendiği üzere, savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar da dahil olmak üzere çok sayıda ihlalde bulunmuştur. Çoğu Batılı ülke, bu suçların infazını ısrarla ve tartışmasız bir şekilde desteklemiş ve onları suç ortağı yapmıştır.
Gazze’deki, çoğunluğu çocuk ve kadınlardan oluşan masum insanlarla dolu BM binaları ve okulları İsrail tarafından hedef alındı ve yıkıldı. BM yetkilileri, İsrail yetkililerine saldırıları ve toplu katliamları durdurmaları için defalarca çağrıda bulundu. BM’nin en üst düzey diplomatı, Genel Sekreter Antonio Guterres, Filistinlilerin vahim durumunu vurgulayan açıklamalarda bulundu ancak Batılı hükümetler tarafından duyulmadı. Bunun yerine, İsrailli yetkililer ve bazı Batılı hükümetler, sahada faaliyet gösteren BM kurumlarını suçladı.
Yakından incelendiğinde paradoksal bir tablo ortaya çıkıyor. BM’nin Filistin’deki rolünün iki zıt yönünü görüyoruz. Bir yandan, BM ajansları ve yetkililerinin İsrailli yetkilileri vahşetleriyle suçladığını ve derhal ateşkes çağrısı yaptığını görüyoruz. Ancak, mevcut uluslararası güç dengesi BM’nin Batı destekli İsrail’e karşı harekete geçmesine izin vermiyor. Başka bir deyişle, tipik bir uluslararası sivil toplum örgütüne (STK) benzer şekilde, BM yalnızca Filistin halkına insani yardım sağlayabilir ve yalnızca İsrail’in izin verdiği kadarını sağlayabilir, çünkü örgütü kuran devletlerin çoğu, örneğin ABD, Birleşik Krallık ve Fransa, örgüte olan desteğini çekmiştir.
Öte yandan, barış ve güvenliğin korunmasından sorumlu tek evrensel uluslararası örgüt olarak, BM kurumları ve yetkilileri İsrail ve suç ortakları tarafından işlenen suçların çoğunu kayıt altına almaktadır. Özellikle, Birleşmiş Milletler Yardım ve Çalışma Ajansı (UNRWA), insan hakları ihlalleri ve kötüleşen insani koşullar da dahil olmak üzere Gazze’deki İsrail vahşetlerine dair kanıtlar derlemiştir. Bu belgeler, dünya kamuoyuna göre BM kuruluşlarının hala Batı dışı küresel ve orta güçler de dahil olmak üzere en güvenilir kaynaklar arasında kabul edilmesi nedeniyle küresel toplumu ikna etmede çok önemlidir. Bugün anlamlı ve etkili olarak görülmeyebilir, ancak er ya da geç, tüm bu suçlardan sorumlu olanlar hesap verecektir.
Kısacası, BM hala hukukun üstünlüğünü ve küresel düzeni korumayı temsil ediyor. Bu değerleri destekleyen ve uluslararası kurumlara ve demokratik rejimlere inanan hükümetler yumuşak güçlerini artıracak ve küresel düzeni koruma çabalarında daha fazla müttefik bulacaklardır. Saha koşullarını değiştirmedeki başarısızlığına rağmen, BM’nin rolünü baltalamamalıyız. Sonuç olarak, adalet ve düzen hala daha güçlünün sert güç dayatmasına karşı zayıflar için birincil silahlardır.
