BRICS: Üye Ülkelerin Kazan Zirvesinden Beklentileri
22 Ekim’de Rusya’nın Kazan şehrinde başlayan BRICS Zirvesi, Ukrayna ile savaşın patlak vermesinin ardından düzenlenen en kapsamlı uluslararası etkinlik olma özelliğini taşıyor. Zirveye, üye ülkelerin liderleriyle birlikte, birliğe katılmayı düşünen ülkelerden temsilciler de katılıyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de zirvede yer alıyor fakat bu katılım Ukrayna’nın sert tepkisini çekmiş durumda. Rusya, ABD ve Avrupa’ya Moskova’nın izole edilemeyeceğini göstermeye çalışırken, zirveye katılan diğer ülkelerin Kremlin’den bağımsız kendi gündemleri olduğu da göz önünde bulunduruluyor. BBC muhabirleri, bu büyük güçlerin zirveye katılma motivasyonlarını ele aldı.
Putin için Sembolik Bir Zafer
Grigor Atanesian, BBC Rusça’ya verdiği mülakatta, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in bu zirveyi Batı’ya ve kendi halkına dünyanın geri kalanından dışlanmadığını göstermenin bir fırsatı olarak gördüğünü belirtti. Küresel Güney’den 30’a yakın diplomat ve bakanın katılımıyla zirve, aynı zamanda bu ülkelerin ortak düşünce yapısına sahip olduklarını gösteriyor. Bu grupta, Çin, Hindistan, İran, Türkiye ve Güney Afrika’nın yanı sıra Mısır ve Etiyopya da yer alıyor. Bazı ülkeler Batı’nın yaptırımları ile mücadele ederken, Türkiye gibi ABD müttefiki ve NATO üyesi ülkeler de bu zirvede yer alıyor. Bu ülkelerin liderleri, Rusya’yı ziyaret ederek Putin ile selamlaşmanın – Narendra Modi’nin yaptığı gibi sarılmanın – istekli olduklarını ifade ediyorlar. Bu durum, Moskova’nın Ukrayna’ya saldırısının Küresel Güney’de, Washington veya Avrupa’da olduğu gibi uluslararası bir tehdit olarak değil, sadece bölgesel bir çatışma olarak algılandığını gösteriyor. Ancak, Kremlin’e sembolik bir destek vermenin ötesinde, BRICS Zirvesi’nden hangi somut sonuçların çıkacağı belirsiz.
Alternatif Para Birimleri Tartışmaları
ABD dolarına karşı alternatif para birimleri kullanma ve dolarizasyonun kaldırılması yönündeki tartışmalara rağmen, zirve internet sitesinde katılımcılara, Rusya’da Mastercard veya Visa’nın geçersiz olduğu hatırlatılıyor; “Rusya’nın çoğu bankasında yalnızca ABD doları veya euro rubleye çevrilebilir” deniyor.
Çin ve Yeni Düzen Arayışı
Chen Yan, BBC Çince’deki açıklamasında, Çin’in BRICS’i dünya düzenini değiştirmek için bir araç olarak gördüğünü belirtti. Son olaylardan sonra, Ruslar özellikle güvenlik konularında Çin’in Moskova’nın yanında durmak istemediğini anlamaları zor değil. Örneğin, ABD’nin ısrarlı talepleri üzerine Çin, askeri amaçlar için kullanılabilecek malzemelerin Rusya’ya ihracatına kısıtlama getirdi. Ancak Batı söz konusu olduğunda, Rusya ve Çin sıkça aynı hattı izliyorlar ve bunun en iyi örneği BRICS grubu.
Çin, insan hakları yerine egemenlik anlayışını ön plana çıkaran bir uluslararası sistem talep ediyor. Bu amaca ulaşmak için benzer görüşlere sahip ülkeleri bir araya getirme planı bulunuyor. Pekin’in büyük ekonomik etkisi ve insan hakları konusunu önemsememesi, ABD tarzı uluslararası sistemi benimsemeyen birçok ülke tarafından olumlu karşılanıyor. BRICS, bu ülkeler için bir araya gelme fırsatı sunuyor ve üye sayısı arttıkça bu niyet daha belirgin hale geliyor.
Hindistan: Arabuluculuk Çabaları
Raghvendra Rao, BBC Hintçe’de bu yılki BRICS Zirvesi’nin Hindistan için özellikle önemli olduğunu belirtti. Başbakan Narendra Modi, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile beş yıl aradan sonra ikili bir görüşme gerçekleştiriyor. Bu görüşme, Hindistan’ın Çin ile sınır anlaşmazlıkları konusunda bir uzlaşmaya varmasından kısa bir süre sonra gerçekleşiyor. Hindistan, Rusya-Ukrayna savaşında da arabulucu olma çabası içindedir. Modi, Kazan’a inince Putin’e çatışmanın çözümü için katkı sağlayacağını belirtti.
Hindistan, BRICS ülkeleriyle stratejik ve ekonomik işbirliğini artırarak, gelişmekte olan ülkeler arasında da lider bir konum elde etmeye çalışıyor.
Türkiye: BRICS ve AB İlişkileri
Türkiye, Eylül ayında BRICS’e katılmak için başvurdu ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın öncülüğünde büyük bir delegasyon ile temsil ediliyor. Zirve, Türkiye için kritik öneme sahip çünkü ülke, BRICS üyeliğini Avrupa Birliği’ne katılım süreci üzerinden değerlendiriyor. Putin ve Erdoğan, zirvede bir araya gelerek, Türkiye’nin NATO üyesi olmasının BRICS üyeliği üzerinde bir engel oluşturmadığını duyurdular. Türkiye, BRICS ile olan işbirliğinin AB ile yürütülen gümrük birliği anlaşmasına alternatif değil, tamamlayıcı olduğunu vurguluyor.
İran’ın BRICS’e Yönelişi
BRICS ile ilgili her şey İran’a çekici geliyor. Batılı olmayan iki nükleer gücün liderliğinde Batı’nın hâkim olduğu dünya düzenine meydan okuma arzusundalar. İran, BRICS’i bu hedefe ulaşma konusunda bir fırsat olarak görüyor ve bu da ülkenin idealleriyle örtüşüyor.
Brezilya: Etki Sürecini Genişletiyor
Brezilya, BRICS’in kurucu ülkelerinden biri ve şu an gruptaki tek Latin Amerika temsilcisi. Brezilya Devlet Başkanı Lula, dünyanın etki alanını genişletme hedefi doğrultusunda çalışıyor. BRICS vasıtasıyla ABD doları bağımlılığını azaltmayı, iklim değişikliği ile ilgili tartışmalarda öncü olmayı ve uluslararası çatışmalarda arabuluculuk yapmayı hedefliyor.
Afrika’nın BRICS’le İlişkisi
Afrika, BRICS’te Güney Afrika ile temsil ediliyor ve Mısır ile Etiyopya da 2024’te üye olacak. Güney Afrika’nın BRICS’e katılımı kıtada büyük bir gelişme olarak görülürken, yeni üyelikler kıtanın uluslararası alanda daha etkin olmasına yardımcı olmakta. Farklı kutuplara ayrılan ittifaklar oluşturuldu. İkili çatışmalar yaşansa da, BRICS’e üyelik hem Afrika’da hem de uluslararası alanda önemli bir kayda değerlik taşıyor. Gelişmekte olan ülkeler için BRICS üyesi olmak, ticaret ve ekonomik bağları güçlendirmek, daha uygun kredi imkanları sağlamak ve Batı egemenliğinin sorgulandığı bir süreçte uluslararası arenada dikkat çekmek adına büyük bir fırsat sunuyor.
