Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İşçi Partisi’nin İngiltere’de iktidara gelmesinin ardından Londra’ya düzenlediği ilk ziyareti gerçekleştiriyor. Fidan, İngiltere’nin Dışişleri Bakanı David Lammy ile bir araya geldi. Görüşmeler öncesinde her iki bakan, Türkiye-İngiltere ilişkilerinin mevcut durumundan memnuniyetlerini dile getirdi. Lammy, Fidan ile yerel seçim öncesinde ilişki kurduğunu hatırlatarak göreve geldikten sonra birçok kez görüşme fırsatı bulduğunu belirtti. “Türkiye ve İngiltere arasındaki ilişkiler hayati öneme sahiptir” diyen Lammy, iki ülkenin birçok alanda birlikte hareket ettiğini ifade etti. Fidan ise kısa bir açıklamasında, “Türkiye ve İngiltere olarak stratejik işbirliğinden faydalanıyoruz. Amacımız bunu daha ileriye taşımaktır” diye konuştu.
Her iki bakan, Orta Doğu ve Doğu Avrupa’daki savaşların yanı sıra, serbest ticaret anlaşmasının güncellenmesi konularını da gündeme getireceklerini belirtti. Lammy, X sosyal medya platformunda yaptığı paylaşımda, “Türkiye, İngiltere’nin vazgeçilmez müttefikidir” ifadesini kullanarak, “İngiliz ve Türk halkları için iş fırsatları yaratmak ve güvenliğimizi güçlendirmek yönünde kararlılığımız sürüyor. İkili İşbirliği Çerçevesi’ni geliştirirken, bu çalışmalara devam ediyoruz” dedi.
Fidan’ın Londra ziyaretinin ana gündem maddeleri arasında, savunma sanayi işbirliği çerçevesinde Eurofighter savaş uçaklarının Türkiye’ye satışı ve iki ülke arasında genişletilecek yeni serbest ticaret anlaşmasının müzakerelerine başlanması yer alıyor. Türkiye ve İngiltere, 2007 yılından bu yana ‘stratejik ortaklık’ ilişkisi yürütmekte. İngiltere, 2016 yılında Avrupa Birliği’nden ayrılmasının ardından iki ülke arasında daha sıkı ilişkiler ve işbirliği süreci başlamıştı. Temmuz ayında yapılan seçimlerin ardından iktidara gelen İşçi Partisi hükümeti de Türkiye ile ilişkilerin geliştirileceği mesajını verdi. İşçi Partisi dönemindeki en üst düzey görüşme, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Başbakan Keir Starmer arasında 11 Temmuz’da Washington’da düzenlenen NATO Zirvesi esnasında gerçekleştirilmişti. Fidan’ın Londra ziyareti, ikili ilişkilerin geleceğine dair bir yol haritasının belirlenmesi açısından büyük önem taşıyor.
Eurofighter satışında bir ilerleme sağlanabilir mi? Türkiye ve İngiltere savunma bakanlıkları, İngiliz hükümetinin Türkiye’ye uyguladığı silah ticareti kısıtlamasını 2022 yılında kaldırmasının ardından Savunma İşbirliği Niyet Beyanı imzalayarak somut işbirliği alanlarını belirlemişlerdi. Bu kapsamda, Türkiye’nin geliştirdiği yeni nesil KAAN savaş uçağı ve Eurofighter savaş uçağı tedariği yer aldı. Türkiye, kendi kaynaklarıyla geliştirdiği KAAN savaş uçağı için motor tedariği alanında Rolls-Royce ile ortak üretim seçeneğini değerlendirmekte. 2017’deki ilk anlaşma sonuçsuz kalmıştı. İki ülke arasındaki ilişkilerin ısınması, bu alanda yeni adımlar atılmasına imkan tanıyabilir. Savunma sanayi alanında daha hızlı ilerleyen konulardan biri, Eurofighter savaş uçakları tedariği. Türkiye, Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması nedeniyle ortak olduğu F-35 beşinci nesil savaş uçağı programından çıkarılmıştı. Hava kuvvetlerinin zayıflamaması için alternatifler arayan Türkiye, ABD’den 40 adet F-16 ve 79 modernizasyon kiti almayı planlıyor, ayrıca 40 tane Eurofighter almak niyetinde olduğunu açıkladı. İngiltere’nin liderliğindeki Almanya, İspanya ve İtalya’nın bulunduğu konsorsiyumdan alınacak savaş uçakları için dört ülkenin onayı gerekli. Geçen yıl bu konuya soğuk yaklaşan Almanya, özellikle İsveç’in NATO’ya girişi için Türkiye’nin onay vermesi, bölgedeki jeopolitik gerilimler nedeniyle satış izni verebileceğini bildirdi. Fidan’ın Londra’daki görüşmelerinde Berlin’den alınan yeşil ışık sonrası sürecin nasıl ilerleyeceği masaya yatırılacak. Siyasi onayın sağlanmasının ardından, Savunma Sanayi Başkanlığı ve konsorsiyum sürecin teknik detaylarını planlayacak.
Yeni serbest ticaret anlaşması müzakereleri ne zaman başlayacak? Türk diplomatik kaynaklar, Fidan’ın genişletilmiş serbest ticaret anlaşması müzakerelerine başlama konusunda hazır olduklarını belirteceğini bildirdi. Brexit sonrası Türkiye ve İngiltere, 2020 sonunda bir serbest ticaret anlaşması imzalamıştı; ancak ilişkilerin hız kazanmasıyla bu anlaşmanın genişletilmesine karar verdiler. Haziran 2024’te müzakerelerin başlaması için karara varılmıştı, fakat İngiltere’deki erken seçim süreci nedeniyle bu adım atılamamıştı. Türkiye ve İngiltere’nin ticaret bakanları, Ağustos ayında bir görüşme gerçekleştirip, müzakerelerin Ankara’da başlatılmasına karar verdiler ama tarih konusunda ilerleme kaydedememişlerdi. Yeni anlaşmanın, hizmet ticareti, yatırımlar ve ek tarım tavizlerini kapsaması bekleniyor; böylece iki ülke iş insanları için daha sağlam bir hukuki altyapı oluşturacak. Türkiye ve İngiltere, böylelikle 2023’te 19 milyar doları aşan ticaret hacmini artırmayı hedefliyor ve 30 milyar dolara ulaşmayı öngörüyor.
Bölgesel konular da gündemde. İki dışişleri bakanının görüşmelerinde, Türk diplomatik kaynaklar, Fidan’ın İsrail-Hamas çatışmasının bölge üzerindeki olumsuz etkilerini gündeme getireceğini ve kalıcı bir ateşkes ile İsrail-Filistin meselesinin iki devletli bir çözümle ele alınmasının gerekliliğini vurgulayacağını öne sürdü. Ayrıca Fidan, İsrail’in Birleşmiş Milletler (BM) kurumlarını hedef alması ve BM’ye bağlı Filistinli Mülteciler için Yardım Kuruluşu’nun (UNRWA) faaliyetlerini yasaklaması konusundaki kaygıları da paylaşacak. Kıbrıs meselesi de önemli konular arasında. İngiltere, Kıbrıs sorunu hakkında Türkiye ve Yunanistan ile birlikte garantör ülke statüsüne sahip ve adada iki egemen üssü bulunuyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kıbrıs sorununun çözümü için yeni bir süreç başlatmak amacıyla son zamanlarda girişimlerini yoğunlaştırdı. Guterres, Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis ve Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar’ı 15 Ekim’de New York’ta düzenlenen gayriresmi yemekte bir araya getirdi, sonraki aşamada daha geniş katılımlı bir toplantı yapmayı planlıyor. Tatar, görüşme sonrasında yaptığı açıklamada, masada yalnızca Türkiye ve Yunanistan’ın anavatan olarak yer almasını istediğini, AB ya da İngiltere’nin katılımına sıcak bakmadıklarını dile getirdi.
