Başlık: Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Londra’da: Ziyaretin Önemi ve Gündemdeki Konular
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İşçi Partisi’nin iktidara gelmesinin ardından İngiltere’ye gerçekleştirdiği ilk resmi ziyaretini sürdürüyor. Londra’daki görüşmesinde Fidan, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy ile bir araya geldi. İki bakan, toplantı öncesinde yaptıkları kısa basın açıklamalarında, Türkiye ve İngiltere arasındaki ilişkilerin mevcut durumundan duydukları memnuniyeti ifade ettiler. Lammy, Fidan ile muhalefetteyken kurduğu ilk temasları hatırlatarak, göreve geldikten sonra da birçok kez bir araya gelme fırsatını bulduğunu belirtti. “Türkiye ve İngiltere arasındaki ilişkiler hayati öneme sahiptir.” diyen Lammy, iki ülkenin birçok alanda iş birliği yaptığını vurguladı. Fidan da kısa konuşmasında, “Türkiye ve İngiltere olarak stratejik ilişkilerimizi geliştirmeye odaklanıyoruz. Amacımız bu ilişkileri daha ileri taşımak.” dedi.
İki bakan, ayrıca Orta Doğu ve Doğu Avrupa’da süren çatışmalar ile serbest ticaret anlaşmasının güncellenmesi konularını ele alacaklarını belirtti. Lammy, daha sonra yaptığı açıklamada, “Türkiye, İngiltere’nin vazgeçilmez bir müttefikidir.” diyerek, “Güvenliğimizi güçlendirmek ve Türk ile İngiliz halkları için yeni iş olanakları yaratmak için kararlıyım. Bugün, İkili İşbirliği Çerçevesi’ni geliştirerek bu çabayı sürdürüyoruz.” şeklinde ekledi.
Fidan’ın ziyaretinin önemli gündem maddeleri arasında, savunma sanayi iş birliği çerçevesinde Eurofighter savaş uçaklarının Türkiye’ye satışı ve iki ülke arasında yeni bir serbest ticaret anlaşmasının müzakerelerine başlanması yer alıyor. 2007 yılından beri “stratejik ortaklık” ilişkisi içerisinde olan iki ülke, İngiltere’nin 2016 yılında Avrupa Birliği’nden ayrılmasının (Brexit) ardından daha yakın bir ilişki ve iş birliği sürecine girdi. Temmuz ayında gerçekleşen seçimlerin ardından göreve gelen İşçi Partisi hükümeti, Türkiye ile ilişkilerin geliştirileceği mesajını verdi. İşçi Partisi dönemindeki en üst düzey görüşme ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Başbakan Keir Starmer arasında Washington’da, NATO Zirvesi marjında, 11 Temmuz’da gerçekleşmişti. Fidan’ın Londra ziyareti, ikili diyaloğun gelecek yol haritasının belirlenmesi açısından büyük bir önem taşımaktadır.
Eurofighter satışında bir ilerleme sağlanabilir mi? Türkiye ve İngiltere savunma bakanlıkları, İngiliz hükümetinin Türkiye’ye uyguladığı silah ticareti kısıtlamasını 2022 yılında kaldırmasının ardından, geçen yıl ‘Savunma İşbirliği Niyet Beyanı’ imzalayarak çeşitli somut iş birliği alanlarını belirlemişti. Bu kapsamda, Türkiye’nin geliştirdiği yeni nesil KAAN savaş uçağı ve Eurofighter savaş uçağı tedariki gibi konular yer aldı. Türkiye, yerli kaynaklarıyla geliştirmeye çalıştığı KAAN savaş uçağı için motor seçenekleri arasında Rolls-Royce ile ortak üretim yapmayı planlıyor. Ancak İngiliz şirketi ile 2017 yılında imzalanan ilk anlaşma sonuçsuz kalmıştı. İki ülke arasındaki ilişkilerin güçlenmesi, bu konuda yeni adımların atılmasına zemin hazırlayabilir.
Savunma sanayisinde daha hızlı bir ilerleme kaydedilen konu ise Eurofighter savaş uçağı tedarikidir. Türkiye, Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi edinmesi sebebiyle ortak olduğu F-35 beşinci nesil savaş uçağı programından çıkarılmıştır. Hava kuvvetlerinin zayıflamaması için alternatifler arayan Türkiye, ABD ile 40 adet F-16 savaş uçağı ve 79 modernizasyon kiti alımının yanı sıra 40 Eurofighter almak istediğini açıkladı. İngiltere’nin liderliğindeki Almanya, İspanya ve İtalya’nın katıldığı konsorsiyumla üretilen savaş uçaklarının Türkiye’ye satışı için dört ülkenin onayı gerekmektedir. Almanya geçen yıl bu satışa olumlu yaklaşmadığını ifade etmesine rağmen, özellikle İsveç’in NATO’ya katılımında Türkiye’nin onay süreci ve bölgedeki jeopolitik gerilimin artması nedeniyle satış izni verebileceğini Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmek üzere İstanbul’a gelen Başbakan Olaf Scholz aracılığıyla bildirdi. Fidan’ın Londra görüşmelerinde bu durum sonrası sürecin sonraki aşamaları hakkında detaylı bilgi vermesi bekleniyor. Siyasi onayın tamamlanmasının ardından, Savunma Sanayi Başkanlığı ile konsorsiyumun sürecin teknik boyutlarını planlayacağı öngörülüyor.
Yeni serbest ticaret anlaşması müzakereleri ne zaman başlayacak? Türk diplomatik kaynaklar, Fidan’ın genişletilmiş serbest ticaret anlaşması müzakerelerini başlatmaya hazır olduğunu bir kez daha ileteceğini belirtti. Brexit sonrasında, Türkiye ve İngiltere 2020 yılı sonunda bir serbest ticaret anlaşması imzalamış, ancak iki ülke ilişkisinin ivme kazanmasıyla bu anlaşmanın genişletilmesi kararlaştırılmıştı. Haziran 2024’te müzakerelerin başlaması bekleniyordu; ancak İngiltere’deki erken seçimler nedeniyle bu adım gerçekleştirilememişti. Türk ve İngiliz ticaret bakanları, Ağustos ayında bu konuda yapılan görüşmelerde, müzakerelerin Ankara’da başlatılması için karar vermişti; fakat tarih hususunda kesinleşen bir ilerleme sağlanamamıştı. Yeni anlaşmanın hizmet ticareti, yatırımlar ve ek tarımsal tavizler gibi unsurları içermesi, Türkiye ve İngiltere iş insanları için daha güçlü bir hukuki zemin sağlaması hedeflenmektedir. İki ülkenin 2023’te 19 milyar doları aşan ticaret hacminin bundan daha fazla artması beklenmekte ve 30 milyar dolarlık hedefe ulaşılacağı öngörülmektedir.
Bölgesel konular da gündemdeki diğer bir başlık. İki dışişleri bakanının müzakerelerinde bölgesel meselelerde yer alacak. Türk diplomatik kaynaklardan edinilen bilgilere göre, Bakan Fidan’ın özellikle İsrail-Hamas savaşının etkileri konusunda duyulan kaygıları dile getirmesi, kalıcı bir ateşkesin sağlanması ve İsrail-Filistin meselesinde iki devletli çözüme yönelik adımların gerekliliğini vurgulaması bekleniyor. Ayrıca, Fidan İsrail’in direkt olarak Birleşmiş Milletler (BM) organlarını hedef alması ve son olarak BM’ye bağlı Filistinli Mülteciler İçin Yardım Kurumu’nun (UNRWA) faaliyetlerini yasaklamasından duyulan kaygıyı paylaşacak. Kıbrıs meselesi de gündemde? İngiltere, Kıbrıs sorununun çözümü bağlamında Türkiye ve Yunanistan ile birlikte garantör ülke konumundadır ve adada iki egemen üssü bulunmaktadır. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kıbrıs sorununa dair yeni bir çözüm süreci başlatmak amacıyla son dönemde etkinliklerini artırmıştır. Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis ile Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar’ı 15 Ekim’de New York’ta düzenlenen gayriresmi yemekte bir araya getiren Guterres, bir sonraki aşamada daha geniş katılımlı bir toplantı talep etmektedir. Tatar, görüşme sonrası yaptığı açıklamada, masada yalnızca Türkiye ve Yunanistan’ın anavatan olarak yer alabileceğini, AB ya da İngiltere’nin katılımına sıcak bakmadıklarını ifade etmiştir.
