Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkiye’nin ABD’nin Rus Gazprombank’a uyguladığı yaptırımlardan muaf tutulacağını açıkladı. Bloomberg’ün haberine göre Bayraktar, 18 Aralık’ta Türk ve ABD’li yetkililer arasında gerçekleştirilen görüşmeler neticesinde, Türkiye’nin Gazprombank aracılığıyla Rusya’ya doğal gaz ödemelerine devam edebileceğini belirtti. Ayrıca, Bakan Bayraktar’ın Ankara’da Türk ve Rus yetkililerinin alternatif ödeme yöntemleri üzerinde görüşme yaptığı iddialarına dair herhangi bir yorumda bulunmadığı kaydedildi. Bayraktar, Middle East Eye’a verdiği mülakatta, ABD tarafından sağlanan muafiyetin doğrudan gaz ödemelerini kapsadığını ve bu işlemlerin gerçekleştirilmesi için alternatif yöntemlere ihtiyaç duyulmadığını ifade etti. Gazprombank, Rus enerji firması Gazprom’un Avrupa’daki müşterilerinden doğal gaz ödemelerini tahsil eden en büyük bankalardan biridir.
ABD Hazine Bakanlığı, 21 Kasım’da Gazprombank dahil olmak üzere 50’den fazla uluslararası Rus bankasına ve bazı Rus finans yetkililerine yaptırım uyguladığını açıklamıştı. Yapılan yazılı açıklamada, Gazprombank’ın Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı sürdürmek amacıyla askeri teçhizat edinmek için kullanıldığı belirtildi. Açıklamada söz konusu bankanın ve altı yurt dışı iştirakinin yaptırım listesine alındığı ifade edildi. Türkiye’ye yaptırım muafiyeti tanındığına dair henüz resmi bir açıklama yok.
Türkiye için bu durum, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre 2023 yılında en fazla doğal gaz ithalatı gerçekleştirdiği ülkenin Rusya olduğunu göstermekte. 2022 yılında Türkiye’nin toplam doğal gaz ithalatının %42,27’si Rusya’dan sağlandı. Türkiye ve Rusya arasında Mavi Akım, TürkAkım ve Ukrayna, Romanya ve Bulgaristan üzerinden geçen ‘Batı Hattı’ boru hatları mevcuttur. Bunlardan en yeni olan TürkAkım, 2020 yılında faaliyete geçti. Bu hat üzerinden Rusya, hem Türkiye’ye hem de Doğu Avrupa’ya doğal gaz tedarik etmektedir.
Gazprombank, Rusya’nın doğal gaz ihraç ettiği ülkelerle yaptığı tüm ödemeleri kabul eden tek yasal kuruluş olduğundan, bu bankaya yönelik ABD yaptırımları, Rusya’dan doğal gaz ithal eden ülkelerin de yaptırımlara maruz kalması anlamına geliyor. Türkiye ve Rusya’dan doğal gaz alımları süren diğer Avrupa ülkeleri de bu nedenle ABD’den muafiyet talep etmektedir. Konuyla ilgili BBC Türkçe’ye açıklama yapan enerji uzmanı Mühdan Sağlam, Türkiye’ye daha önce İran’a yönelik enerji ve ticaret yaptırımları sebebiyle benzer muafiyetlerin tanındığını anımsatarak, ‘Türkiye o zaman da Birleşmiş Milletler’e karşı aynı argümanı dile getirmişti. Şimdi de ABD’ye aynı şeyi iletiyorlar’ dedi. Sağlam, ABD’nin Gazprombank’a yaptırım kararı ile hem Türkiye’yi hem de diğer müttefiklerini zor bir duruma soktuğunu ifade etmekte ve önceki görüşmelerde Türkiye ve Rusya’nın alternatif ödeme yöntemlerini müzakere ettiğini vurguladı. SWIFT dışında bir alternatif ödeme yöntemi, müttefiklerini ABD’nin istemediği bir uyuma yönlendirebilir.
Gazprombank, 2022’de yalnızca ruble ile ödeme alacağını duyurmuş ve bu gelişme sonrası Polonya ve Bulgaristan gibi ülkeler Rus gazı alımını durdurmuştu. Avrupa’nın mevcut durumda Slovakya ve Macaristan, Rus doğal gazı almaya devam ediyor. Bu ülkeler, ABD’nin Kasım’daki yaptırımlarının ardından Washington’dan muafiyet talep etti. Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, 19 Aralık’ta New York’ta yaptığı açıklamada, ABD’nin kendilerine Gazprombank ödemeleri için muafiyet tanıdığını belirtti. Macar Bakan, bunun dışında Rusya’dan doğal gaz alan ülkelerin alternatif ödeme yöntemleri üzerinde çalıştıklarını da vurguladı. Reuters’in aynı gün yayımladığı haberde, Slovakya’nın ABD’den muafiyet talep ettiği ancak bu muafiyeti alamadığına dair bilgi verildi. Mühdan Sağlam, bu muafiyetlerin geçici olduğunu ve ABD’nin bunları Avrupa ile Rusya arasında enerji ödemeleriyle ilgili bir kriz yaşanmaması için sağladığını ifade etti. ABD, özellikle enerji bağımlılığını azaltma çabasında olan Avrupa Birliği’nin baskısıyla, Ukrayna işgali başladığından itibaren Rusya’ya tatbik ettiği ekonomik yaptırımlara Gazprombank’ı eklememişti.
