Aralık ayında Meclis'e sunulması beklenen Emeklilik Yaşı (EYT) yönetmeliği için geri sayım devam ediyor. EYT yasasının yürürlüğe girmesiyle birlikte prim ve süre yönünden eksiklikleri bulunanlar, bunları tamamlayarak sisteme girerek emeklilik hakkını elde edebilecek. Ağır çalışma koşullarına sahip 45 iş kolunda uygulanan yıpratma süresi sigorta başlangıç tarihini öne çekecek. Normal şartlarda çalışanların emeklilik süresi 360 gün, amortisman süresi olanların ise 420-540 gün olarak hesaplanmaktadır. Yıpratmaya tabi işlerde, 2002 yılı Mayıs ayına kadar olan işlerin dörtte biri kadar işe başlama tarihi geri çekilmiştir.
EYT’de gözden kaçan detay
Sabah’ta yer alan haberde normal şartlarda emekli olacakların sayısının EYT ile 1.5 bin, 500 bini bulması bekleniyor. Ancak EYT ile emeklilik kapsamına dahil olmak isteyenler mahkemeye gidecek. Eylül 1999 işe giriş beyannamesi verilen ancak primleri ödenmeyenler İş Mahkemesi’nde dava açabilecek. Mahkeme kararı ile 1 günlük hizmet alarak EYT kanunundan faydalanmak mümkündür. SGK bildirimi olanlar için beş yıllık zamanaşımı uygulanmaz.
Aşınma oranı EYT’yi etkiler mi?
Amortisman payı da fiili hizmetten sayılır. Bu kapsamdaki mesleklere 90 günlük fiili hizmet zammı ilave edilirse işçinin bir yıl 15 ay çalışmış olduğu kabul edilir. Normalde emekliliğe esas olan 360 gün fiili hizmet artışı ile her yıl 360 gün olmak üzere 60-180 gün arasında farklı oranlarda prim adedine eklenir. Fiili hizmet süresi artışı olarak da bilinen amortisman hakkından 45 iş kolu yararlanabilir. İstihdamı zayiata tabi olan ve istihdamı geri alınabilecek kişiler EYT kapsamına alınabilir.
Yıpratma ve ek prim emekliliği getirir mi?
Çimento, cam, kurşun, demir-çelik fabrikalarında, yer altı işlerinde, askerlik görevlerinde, güvenlikle ilgili konularda aşınma ve yıpranma nedeniyle erken emekli olmak mümkündür. Bu mesleklerde çalışanlar için ödenen primler daha yüksek kabul edilmekte ve yaş şartında indirim yapılmaktadır. Ağır bir meslekte çalışıyorsanız amortisman marjı ile erken emeklilik mümkündür. İlk defa 8 Eylül 1999 tarihinde veya daha önce sigortalı olanlar için yasa gereği zorunlu olup, yeni şartların sağlandığı tarihte emekli maaşı başvurusu yapılabilecektir. Bu şartların, yasa çıkar çıkmaz 1 Ocak 2023 tarihinde sağlanması gerekmiyor. Çalışanlar, 8 Eylül 1999 tarihinden önce şartlarını taşıdıkları sürece EYT’den yararlanabilecekler. Örneğin, prim eksikse, yasa çıktıktan sonra borca girip eksikleri burada kapatmak suretiyle uygulanabiliyor.
Amortisman oranı nasıl hesaplanır?
Eylül 1999’dan önce görev yapan devlet memurunun amortismanının tamamı emeklilik döneminden düşülür. Bu tarihten önce başlayan memurun yıpranma payının yarısı da emeklilik yaşından düşülür. Amortisman payı hem emekli aylığını hem de ikramiyeleri olumlu yönde etkiler. İşçiler için amortisman yapısı, işçinin emekli olabilmesi için gerekli yaştan, eklenen prim gün sayısının yarısı kadar düşülür. İşçinin bu işlerde en az 3.600 gün çalışmış olması gerekmektedir.
İlk sigortalı için tarihi geri almak mümkün müdür?
Bu konuda üç seçenek vardır: borç, eski hale getirme ve hizmet tespiti davası. 2001 yılında işe başlayan ve 1997 yılında askerliğini yapan bir kişi bu süreyi ödünç alarak işe başlama tarihini ileri alabilir. SGK’dan primlerini toptan ödeme ile alan veya Bağ-Kur’un borcunu ödememesi nedeniyle hizmetleri silinen kişilerin bu primleri iade ederek ve hizmetlerini yeniden başlatarak kanundan yararlanmaları mümkün olabilecektir. Hizmet tespit davası ayrıca sigortasız çalıştırılan kişiler için bu işlerin dava yoluyla tespit edilmesini ve girişin öne çıkarılmasını sağlayacaktır.
Ek prim için başka seçenekler var mı?
4C çalışanı olarak çalışan personelin mevzuatına göre ücretsiz izin süreleri, sigortasız staj yapanların staj süreleri, doktor fahri asistanlığında geçirilen süreler, 4C ile çalışan sigortalıların kısmi süreli istihdamda eksik kaldığı süreler. kısmi süreli iş sözleşmeleri ek prim getirir. Sigortasız olarak tıpta uzmanlık için geçirilen normal doktora veya uzmanlık süreleri için de geçerlidir.
Kademeli yaş düzenlemesi olacak mı?
Yaşla ilgili herhangi bir düzenleme olmayacak. 8 Eylül 1999 tarihinden önce SSK’lı kadınlar için 20 yıl, erkekler için 25 yıl ve 5000 prim gün sigortalılık süresi yeniden yürürlüğe girecek. EYT kapsamında emekli olacakların aylıkları üç dönem olarak hesaplanıyor. 2000 yılı öncesi ayrı bağlama oranı ve güncelleme rakamı hesaplanırken, 2000 yılı ile 2008 yılı 10. ayı arasındaki ayrı bağlama oranı ve büyüme oranı ile bölünme hesaplanmıştır.
6 Eylül 1999’da işe giriş bildirgem verildi ama primim ödenmedi. Ne yapabilirim?
Bunun için İş Mahkemesi nezdinde hizmet tespit davası açılması gerekir. Mahkeme kararı ile 1 günlük hizmet süresi olması halinde işe giriş bildirim tarihi işe başlama tarihi olacaktır. Ayrıca sigortası geç ve eksik yatırılanlar da benzer bir yöntem izleyerek kayıp günlerini tamamlayabilirler. İşverenin 1999 yılından önce sigorta beyannamesi, sigortalı hesap pusulası gibi belgeleri SGK’ya ibraz etmemiş ancak prim hizmet belgesi göndermemiş olması halinde 5 yıllık zamanaşımı uygulanmaz. Bu kişiler, istedikleri zaman yargı yolu ile sigortalılık başlangıçlarını geri alabilirler.
.
