Lozan Anlaşmada gizli maddeler var mı? Lozan Antlaşması’nın gizli maddelerinin doğru mu yanlış mı olduğu sosyal medyanın bugüne kadar en çok tartışılan konuları arasında yer aldı. Peki, Lozan Antlaşması’nın gizli maddeleri gerçekten var mı? Lozan Antlaşması’nda gizli madde var mı? Bir vatandaşın CİMER’e yönelttiği Lozan Antlaşması gizli maddeleri soru-cevap detayları…
LOZAN ANLAŞMASININ GİZLİ MADDELERİ
Lozan Antlaşması’nın ek gizli maddeleri olduğuna dair somut bir kaynak yoktur. Lozan Antlaşması’nın gizli ek maddeleri olduğu bilgisi bir iddiadan başka bir şey değildir. Geçtiğimiz aylarda bir vatandaş, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne (CİMER) Lozan Antlaşması’nın gizli maddeleri olup olmadığını sormuştu. CİMER, “Lozan Barış Antlaşması’nda gizli maddeler olmadığı gibi, mayın çıkarmamızı engelleyen hiçbir madde de yok” sorusuna yanıt verdi.
LOZAN ANLAŞMASI’NDA ALINAN KARARLAR VE TARTIŞILAN KONULAR
Kapitülasyonlar: Hepsi kaldırıldı.
Türkiye-Suriye Sınırı: Fransızlarla imzalanan Ankara Anlaşmasında çizilen sınırlar kabul edildi.
Irak Sınırı: Musul konusunda bir anlaşmaya varılamadığı için İngiliz ve Türk Hükümetleri bu konuyu kendi aralarında müzakere edecek ve anlaşacaklardı. Bu anlaşmazlık Musul Sorunu’na dönüştü.
Türk-Yunan Sınırı: Mudanya Mütarekesi’nde belirlendiği şekliyle kabul edildi. Meriç Nehri’nin batısındaki Karaağaç istasyonu ve Bosnaköy, Yunanistan’ın Batı Anadolu’da verdiği zarara karşılık savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verildi.
Türkiye-İran Sınırı: Osmanlı Devleti ile Safevi Devleti arasında 17 Mayıs 1639’da imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması’na göre belirlendi.
Kıbrıs: Osmanlı Devleti, İngilizleri Ruslara karşı çekmek için Kıbrıs’taki hakları saklı kalmak kaydıyla 1878’de Kıbrıs’ı geçici olarak İngiliz idaresine verdi. Birleşik Krallık, I. Dünya Savaşı’nın başlamasının ardından 5 Kasım 1914’te Kıbrıs’ı ilhak ettiğini resmen ilan etti. Osmanlı Devleti bu kararı tanımadı. Türkiye, Lozan Antlaşması’nın 20. maddesi ile İngiltere’nin Kıbrıs’taki egemenliğini kabul etti.
azınlıklar: Lozan Barış Antlaşması’nda azınlık, gayrimüslimler olarak belirlendi. Tüm azınlıklar Türk vatandaşı olarak kabul edildi ve hiçbir imtiyaz tanınmayacağı belirtildi. Antlaşma’nın 40. maddesinde şu hüküm yer almaktadır: “Gayrimüslim azınlıklara mensup Türk vatandaşları, gerek hukuken gerekse uygulamada diğer Türk vatandaşları ile aynı usul ve güvencelerden yararlanacaklardır. okul ve benzeri eğitim ve öğretim kurumlarının açılmasına ve burada kendi dillerini özgürce kullanmalarına ve dini ayinlerini burada serbestçe icra etmelerine karar verildi.Yunanistan’daki Rumların Yunanistan’daki Türklerle mübadelesine karar verildi.
Savaş tazminatı: Müttefikler Birinci Dünya Savaşı nedeniyle istedikleri savaş tazminatlarından vazgeçtiler. Türkiye onarım bedeli olarak Yunanistan’dan 4 milyon altın talep etti ancak bu talep kabul edilmedi. Bunun üzerine 59. madde ile Yunanistan savaş suçunu işlediğini kabul etmiş, Türkiye tazminat hakkından feragat etmiş ve Yunanistan sadece savaş tazminatı olarak Karaağaç bölgesini vermiştir.
Osmanlı borçları: Osmanlı borçları, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan devletler arasında paylaştırıldı. Türkiye’ye düşen kısmın taksitler halinde Fransız Frangı olarak ödenmesi kararlaştırıldı. Yenilen Alman İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu devletlerinin Düyun-u Umumiye yönetim kurulundaki temsilcileri yönetim kurulundan çıkarılmış ve yapılan anlaşma ile kurumun faaliyetlerine devam edilerek yeni görevler verilmiştir. (Lozan Barış Antlaşması madde 45,46,47…55, 56).
Adalar: Osmanlı Devleti’nin Midilli, Limni, Sakız, Semadirek, Sisam ve Ahikeria adalarında Yunan hakimiyetine ilişkin imzaladığı 1913 Londra Antlaşması ile 1913 Atina Antlaşması’nın adalara ilişkin hükümleri ve 13 Şubat’ta Yunanistan’a bildirilen karar 1914, adaların askeri amaçla kullanılmadığı. kullanılmamak kaydıyla kabul edilir. Anadolu kıyılarına 3 milden az mesafedeki adalar ile Bozcaada, Gökçeada ve Tavşan Adaları üzerindeki Türk hakimiyeti kabul edildi.
1912 yılında Ushi Antlaşması ile geçici olarak İtalya’ya bırakılan Oniki Adalar üzerindeki tüm haklar on beşinci madde ile İtalya lehine feragat edilmiştir.
Boğazlar: Boğazlar, müzakerelerde en çok tartışılan konudur. Son olarak geçici bir çözüm getirildi. Buna göre askeri olmayan gemiler ve uçaklar barış zamanında boğazlardan geçebilecek. Boğazların her iki tarafını askerden arındırmak ve geçişi sağlamak amacıyla başkanlığı Türk olan uluslararası bir komite kurulmuş ve bu düzenlemelerin Milletler Cemiyeti güvencesi altında sürdürülmesine karar verilmiştir. Böylece Türk askerlerinin Boğazlar bölgesine girişi yasaklandı. Bu hüküm, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile değiştirilmiştir.
Yabancı okullar: Türkiye’nin çıkaracağı yasalar doğrultusunda eğitimine devam etmesi kararlaştırıldı.
Patrikhaneler: Dünya Ortodokslarının dini lideri olan patrikhanenin Osmanlı İmparatorluğu döneminde tüm imtiyazları kaldırılmış, İstanbul’da kalmasına ancak din işlerini yerine getirmek ve bu konuda verilen sözlere dayanmak şartıyla izin verilmiştir. Ancak antlaşma metninde patrikhanenin statüsüne ilişkin tek bir hüküm yer almıyordu.
Elif ÇELİK
.
