Diyarbakır’ın Çınar ilçesindeki Zerzevan Kalesi’nde yapılan kazılarda, Mithras dinine ait bin 900 yıllık yer altı tapınağında gizli ritüellere katılanların konakladığı alan ortaya çıkarıldı.
İlçeye 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında bulunan Zerzevan Kalesi, Roma İmparatorluğu döneminde “askeri yerleşim” olmuş, kentin önemli turizm değerleri arasında yer alıyor.
Dünyanın son Mithras tapınağının ortaya çıkarıldığı kale, bilimsel kazılarla tarihe ışık tutuyor.
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan tarihi kalede, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Diyarbakır Müzesi, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesi’nin katkılarıyla 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları sürüyor.
Bugüne kadar 12-15 metre yüksekliğinde, 1.200 metre uzunluğunda sur kalıntıları, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, idari bina, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları, 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişilik yer altı sığınağı, konutlar, gizli geçitler ve MS 4. yüzyılda Hıristiyanlığın kabulüyle önemini kaybeden Mithras dinine ait yer altı tapınağı ortaya çıkarıldı.
Bu yılki kazılarda, gizli dini törenler ve ritüeller için Mithras tapınağına gelen misafirlerin konakladığı alana ulaşıldı.
Nadir Mithras kutsal alanı
Kazı Başkanı Aytaç Coşkun, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Zerzevan Kalesi’nde 10 yıl önce başlattıkları kazı çalışmalarını, bu yıl kalenin en önemli alanı olan Mithras Kutsal Alanı’nda sürdürdüklerini söyledi.
Coşkun, Mithras kutsal alanının 2017 yılında tesadüfen keşfedildiğini belirterek, bu alanda kazı çalışmalarına başladıklarında Mithras inancıyla ilgili bir yapının varlığından haberdar olmadıklarını söyledi.
Bunun çok önemli bir keşif olduğunu belirten Coşkun, “Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırında bulunan ilk kutsal alan olduğu için dünyadaki son Mithras kutsal alanlarından biridir. Mithras, Roma İmparatorluğu’nun ezoterik ve gizemli inancıdır. Törenleri ve ritüelleri gizlidir; tüm bu gizli törenler ve ritüeller Zerzevan Kalesi’ndeki yeraltı yapılarında ve tapınaklarda yapılırdı.” dedi.
“Kazılar sırasında, Roma İmparatorluğu’nun farklı bölgelerinden gelen Mithras taraftarlarının yılın belirli dönemlerinde nerede kaldıklarını bulduk. Bu alanda kazılarımızı sürdürüyoruz. Çalışmalarımızı bilim camiasına sunacağız” diye ekledi.
Coşkun, tarihi kalede daha önce Mithras inancına ait tapınak, yer altı yapısı ve anıtsal giriş bulunduğunu hatırlatarak, Zerzevan Kalesi’nin en önemli yapısının Mithras kutsal alanı olduğunu vurguladı.
Yapılan kazılarla, yazılı hiçbir belgesi bulunmayan bu gizemli inanca ilişkin bilgileri ortaya çıkararak bilim camiasına sunduklarını belirten Öztürk, konaklama alanındaki çalışmaları yıl sonuna doğru tamamlamayı planladıklarını kaydetti.
“Gizli tören ve ritüellere katılmak için Roma İmparatorluğu’nun farklı bölgelerinden gelen Mithras taraftarlarının kutsal alanda konakladıkları yerleri bulmak bizi heyecanlandırıyor.” diyen Coşkun, çalışmalarını Zerzevan Kalesi’ndeki bu en merak uyandıran alana yoğunlaştırdıklarını kaydetti.
“Her ülkeden, özellikle ABD, İngiltere, İsviçre, Japonya ve Rusya’dan gelen ziyaretçiler Mithras kutsal alanını görmeye geliyor. Ziyaretçiler buraya Roma İmparatorluğu sınırları içindeki en eski ezoterik inancın yaşandığı alanı görmek için geliyor. Bu, bölgenin ve ülkenin turizmi için çok önemli,” diye açıkladı.
Antik yol güzergahında bulunan askeri yerleşim yeri olan Zerzevan Kalesi, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepenin üzerinde yer alıyor ve Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada bulunuyor.
Vadinin tamamına hakim bir konumda bulunan ve antik ticaret yolu üzerinde bulunması nedeniyle geniş bir alanı kontrol eden kale, Romalılar ile Sasaniler arasında önemli mücadelelere sahne olmuştur.
M.Ö. 882-611 yılları arasında Asurlular döneminde inşa edilen yerleşimin ilk askeri yapılanması MS 3. yüzyılda Roma döneminde yapılmış ve MS 639 yılında İslam orduları tarafından fethedilinceye kadar aralıksız kullanılmıştır.
Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios I (MS 491-518) ve Justinianos I (MS 527-565) dönemlerinde onarılmış, bazıları da yeniden inşa edilmiştir.
Zerzevan Kalesi’nin kuzeyinde yer alan Mithras tapınağı, yapının doğu duvarında ana kayanın yer altına oyulmasıyla yapılmış olup, ana kayaya oyulmuş sütunlar, ortada büyük bir niş ve yanlarda iki küçük niş bulunmaktadır.
Güneş tanrısı olarak bilinen Mithras, MS ikinci ve üçüncü yüzyıllarda Roma İmparatorluğu’nda ışık, savaş, adalet ve inancın sembolü olarak yaygın bir şekilde popüler hale geldi. Ancak MS dördüncü yüzyılda Hristiyanlığı yayması yasaklandı
Gizem dini Mithras, Roma yönetimi altındaki topraklarda özellikle askerler, tüccarlar ve aristokratlar arasında yaygınlaştı.
Dini törenleri gizliydi ve dışarıdan gelenlere tamamen kapalıydı. Bu dine yalnızca erkekler kabul ediliyordu ve katılımcılar yedi aşamadan geçiyordu. Törenler yeraltındaki mağaralarda veya tapınaklarda yapılıyordu.
Diyarbakır’ın Çınar ilçesindeki Zerzevan Kalesi’nde yapılan kazılarda, Mithras dinine ait bin 900 yıllık yer altı tapınağında gizli ritüellere katılanların konakladığı alan ortaya çıkarıldı.
İlçeye 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında bulunan Zerzevan Kalesi, Roma İmparatorluğu döneminde “askeri yerleşim” olmuş, kentin önemli turizm değerleri arasında yer alıyor.
Dünyanın son Mithras tapınağının ortaya çıkarıldığı kale, bilimsel kazılarla tarihe ışık tutuyor.
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan tarihi kalede, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Diyarbakır Müzesi, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesi’nin katkılarıyla 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları sürüyor.
Bugüne kadar 12-15 metre yüksekliğinde, 1.200 metre uzunluğunda sur kalıntıları, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, idari bina, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları, 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişilik yer altı sığınağı, konutlar, gizli geçitler ve MS 4. yüzyılda Hıristiyanlığın kabulüyle önemini kaybeden Mithras dinine ait yer altı tapınağı ortaya çıkarıldı.
Bu yılki kazılarda, gizli dini törenler ve ritüeller için Mithras tapınağına gelen misafirlerin konakladığı alana ulaşıldı.
Nadir Mithras kutsal alanı
Kazı Başkanı Aytaç Coşkun, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Zerzevan Kalesi’nde 10 yıl önce başlattıkları kazı çalışmalarını, bu yıl kalenin en önemli alanı olan Mithras Kutsal Alanı’nda sürdürdüklerini söyledi.
Coşkun, Mithras kutsal alanının 2017 yılında tesadüfen keşfedildiğini belirterek, bu alanda kazı çalışmalarına başladıklarında Mithras inancıyla ilgili bir yapının varlığından haberdar olmadıklarını söyledi.
Bunun çok önemli bir keşif olduğunu belirten Coşkun, “Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırında bulunan ilk kutsal alan olduğu için dünyadaki son Mithras kutsal alanlarından biridir. Mithras, Roma İmparatorluğu’nun ezoterik ve gizemli inancıdır. Törenleri ve ritüelleri gizlidir; tüm bu gizli törenler ve ritüeller Zerzevan Kalesi’ndeki yeraltı yapılarında ve tapınaklarda yapılırdı.” dedi.
“Kazılar sırasında, Roma İmparatorluğu’nun farklı bölgelerinden gelen Mithras taraftarlarının yılın belirli dönemlerinde nerede kaldıklarını bulduk. Bu alanda kazılarımızı sürdürüyoruz. Çalışmalarımızı bilim camiasına sunacağız” diye ekledi.
Coşkun, tarihi kalede daha önce Mithras inancına ait tapınak, yer altı yapısı ve anıtsal giriş bulunduğunu hatırlatarak, Zerzevan Kalesi’nin en önemli yapısının Mithras kutsal alanı olduğunu vurguladı.
Yapılan kazılarla, yazılı hiçbir belgesi bulunmayan bu gizemli inanca ilişkin bilgileri ortaya çıkararak bilim camiasına sunduklarını belirten Öztürk, konaklama alanındaki çalışmaları yıl sonuna doğru tamamlamayı planladıklarını kaydetti.
“Gizli tören ve ritüellere katılmak için Roma İmparatorluğu’nun farklı bölgelerinden gelen Mithras taraftarlarının kutsal alanda konakladıkları yerleri bulmak bizi heyecanlandırıyor.” diyen Coşkun, çalışmalarını Zerzevan Kalesi’ndeki bu en merak uyandıran alana yoğunlaştırdıklarını kaydetti.
“Her ülkeden, özellikle ABD, İngiltere, İsviçre, Japonya ve Rusya’dan gelen ziyaretçiler Mithras kutsal alanını görmeye geliyor. Ziyaretçiler buraya Roma İmparatorluğu sınırları içindeki en eski ezoterik inancın yaşandığı alanı görmek için geliyor. Bu, bölgenin ve ülkenin turizmi için çok önemli,” diye açıkladı.
Antik yol güzergahında bulunan askeri yerleşim yeri olan Zerzevan Kalesi, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepenin üzerinde yer alıyor ve Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada bulunuyor.
Vadinin tamamına hakim bir konumda bulunan ve antik ticaret yolu üzerinde bulunması nedeniyle geniş bir alanı kontrol eden kale, Romalılar ile Sasaniler arasında önemli mücadelelere sahne olmuştur.
M.Ö. 882-611 yılları arasında Asurlular döneminde inşa edilen yerleşimin ilk askeri yapılanması MS 3. yüzyılda Roma döneminde yapılmış ve MS 639 yılında İslam orduları tarafından fethedilinceye kadar aralıksız kullanılmıştır.
Yerleşimin surları ve yapıları Anastasios I (MS 491-518) ve Justinianos I (MS 527-565) dönemlerinde onarılmış, bazıları da yeniden inşa edilmiştir.
Zerzevan Kalesi’nin kuzeyinde yer alan Mithras tapınağı, yapının doğu duvarında ana kayanın yer altına oyulmasıyla yapılmış olup, ana kayaya oyulmuş sütunlar, ortada büyük bir niş ve yanlarda iki küçük niş bulunmaktadır.
Güneş tanrısı olarak bilinen Mithras, MS ikinci ve üçüncü yüzyıllarda Roma İmparatorluğu’nda ışık, savaş, adalet ve inancın sembolü olarak yaygın bir şekilde popüler hale geldi. Ancak MS dördüncü yüzyılda Hristiyanlığı yayması yasaklandı
Gizem dini Mithras, Roma yönetimi altındaki topraklarda özellikle askerler, tüccarlar ve aristokratlar arasında yaygınlaştı.
Dini törenleri gizliydi ve dışarıdan gelenlere tamamen kapalıydı. Bu dine yalnızca erkekler kabul ediliyordu ve katılımcılar yedi aşamadan geçiyordu. Törenler yeraltındaki mağaralarda veya tapınaklarda yapılıyordu.
