Suriye’deki Protestoları Tetikleyen 13 Yaşındaki Hamza’nın Annesinden Sert Mesaj: ‘Esad İnşallah Hesap Verecek’

Yazar: Lucy Williamson, BBC News Dera, 11 Aralık 2024 Suriye’de Beşar Esad yönetimini deviren hareketin başlangıç noktası, Ürdün sınırındaki küçük kasaba Dera’dır. 21 Mayıs 2011’de, 13 yaşındaki Hamza el Hatib’in işkenceye uğramış ve uzuvları kesilmiş cesedi, hükümet karşıtı bir protesto esnasında tutuklanmasından haftalar sonra ailesine geri verildi. El Hatib’in ölümü ve Esad karşıtı mesajlar yazdıkları için diğer gençlerin de işkence görmesi, protestoların yayılmasını ve hükümet güçlerinin sert tepkilerini beraberinde getirdi. Eğer Dera’da Esad’ın devrilmesini kutlaması gereken biri varsa, o Hatib ailesidir. Ancak benim gidişimde kutlama yapan kimse yoktu. Yakın zamanda, polisin 2019’da tutukladığı Hamza’nın kardeşi Ömer’in, Saydnaya Hapishanesi’nde öldüğüne dair belgelerin ekran görüntülerini de yeni almışlardı. Samira, acıyla titreyen çocukların annesi olarak, bana Ömer’in hapisten çıkmasını beklediğini anlattı. ‘Bugün ya da yarın geri dönecek diye düşünüyordum. Bugün bu haberi aldım’ dedi. Üç ay kadar önce ölen kocasının yasını tutan, tamamen siyah giysilerle bezeli Samira, Esad’ın kendisinin yaşadıklarını deneyimlemesini istiyordu. ‘Umarım bedelini öder ve Allah ondan ve çocuklarından intikam alır’ dedi. Yeğeni Hüsam el Hatib, belgelerin Saydnaya’daki akrabalarının akıbetini öğrenmek için hapishaneyi araştıranların sosyal medyada yayımlandığını belirtti. Hamza’nın ağabeyi Ömer’in dosyasını da internette paylaştılar. Esad’ın devrilmesi, Suriye’deki yıllardır süren baskıyı sona erdirdi ve muhalefet, Şam’ı ele geçirip Esad’ın kaçtığı Pazar günü Dera’nın büyük bir kısmı sokaklara döküldü. Cep telefonlarıyla çekilen görüntülerde, Dera’nın ana meydanında koşarak sevinç gösterileri yapan erkekler ve havaya ateş açanlar vardı. Burası, Esad yönetimi döneminde muhalefetin en önemli merkezlerinden biriydi. Şiddetli çatışmalara tanıklık edilmiş ve köyler tank mermileri ve makineli tüfek ateşiyle yok olmuştu. Suriye’nin güneyindeki muhalefet, geçen hafta kuzeyden gelip Şam’ı ele geçirmek için birleşen Heyet Tahrir eş Şam (HTŞ) öncülüğündeki ittifaktan farklıydı. Ancak her iki grup da Pazar günü Şam’da bir araya geldi. Özgür Suriye Ordusu (FSA), 2011 yılında Dera’da savaşa girdi. Hamza’nın vefatından sonra Esad ordusunda görev yapan bazı subaylar, taraf değiştirip isyancı güçlere katıldı. Bunlardan biri, önce üniversitede İngiliz edebiyatı okuyan ardından isyancı lider olan Ahmed el Awda’dır. Şu an Dera bölgesinin milis lideri olan Awda, bana yakınındaki Busra kasabasında, ‘Ne kadar mutlu olduğumuzu hayal bile edemezsin’ dedi. ‘Günlerdir ağlıyoruz. Nasıl hissettiğimizi bilemezsin. Suriye’de herkes ailesinden birini kaybetti, herkes acı çekiyor.’ Awda, Pazar günü HTŞ ile birlikte Şam’a giren ilk muhalifler arasında olduğunu belirtti. İlk eyleminin güvenliği sağlamak olduğunu da ekledi. ‘Four Seasons Oteline çok sayıda sivil kamu görevlisini götürdük ve korunmaları için büyük bir güç konuşlandırdık.’ ‘Oradaki herkesi, hükümet çalışanlarını bile korumak için elimden geleni yaptım. Onları cezalandırmak istemiyorum, çünkü onlar da Suriyeli.’ Fakat Awda, Esad’ı affetmeye hazır değil. ‘Onu cezalandırılması için mahkeme önüne çıkartmak adına elimden geleni yapacağım. Çünkü Suriye halkına neler yaptığını, Suriye’yi nasıl mahvettiğini unutmayacağız.’ Esad’ın ayrılması, Suriye’de ve farklı muhalif gruplar arasında kırılgan bir birlik oluşturdu. Ancak hala ortak düşmanın olmaması ve dış güçlerin çıkarları nedeniyle farklılıklar ileride sorunlar doğurabilir. Suriye’nin de Irak ve Libya’nın yolunu izleyerek kaosa sürüklenmesi endişeleri mevcut. Awda, ‘Irak’ta neler olduğunu gördük ve bunu reddediyoruz’ dedi. Son birkaç yılda sadece Esad güçleriyle savaşmadı; aynı zamanda hala ülkenin doğusunda varlığını sürdüren IŞİD hücreleri de bir tehdit oluşturuyor. Awda, IŞİD’e karşı savaştığını ve iki yıl önce örgütün üst düzey liderlerinden Ebi İbrahim El Kureyşi’yi öldürdüğünü söylüyor. Esad’ın güçlü destekçileri olan İran ve Rusya, IŞİD’i kontrol altında tutmuyor ve bölgedeki birçok kişi geri dönmeleri konusunda endişeli. Awda bunun olmayacağından emin. ‘Hayır,’ diyor. ‘Onları kovduk, IŞİD yönetimi altında yaşamak için Esad’ı devirmedik.’ Awda, şimdi serbest seçimler talep ediyor ve Suriye halkının bir daha asla bir diktatör seçmeyeceğine inanıyor. Dera’daki mezarlıkta, Hamza’nın mezarı ailesinin anlattığına göre hükümet güçlerine ait bir tankın açtığı ateşle yıkılmış durumda. Bir kuzeni, ‘Ölmüşken bile vurmaya devam ettiler’ diyor. Suriye muhalefetinin bayrağı Hamza’nın mezar taşına sarılmışken, komşular sessizce izleyerek bekliyor. Hemen arkasındaki mezarlar, 13 yıllık savaşın acı hikayesini anlatmakta: bir hava saldırısı, bir çatışma, evlerinde tamamen ölen bir aile. Esad ile savaş sona ermiş olsa da, Suriye’de hâlâ barış sağlanmış değil.