Orijinal Başlık: Türkiye’deki kayıtlı Suriyeli sayısı neden üç milyonun altına düştü?
Yazar: Mahmut Hamsici Kaynak: BBC Türkçe Yayın Tarihi: 25 Kasım 2024
Türkiye’de geçici koruma statüsüne sahip Suriyelilerin sayısı, yaklaşık yedi yıl aradan sonra ilk kez üç milyonun altına indi. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı açıklamada, adres kontrol işlemlerinin ardından Suriyeli sayısının 2 milyon 935 bin 742’ye düştüğünü bildirdi. Göç İdaresi’nin en son güncellediği verilere göre ise bu rakam 2 milyon 936 bin 252 olarak belirtildi. Verilere baktığımızda, Türkiye’deki Suriyeli sayısının 2011’ten itibaren on yıl boyunca arttığı ve 2021 yılında 3 milyon 737 bin 639’a ulaştığı görülüyor. Ancak söz konusu verilere göre bu sayı, 2021’den itibaren, yeni doğumlara rağmen sürekli azalmış durumda.
Kayseri olayları: Türkiye genelinde gözaltına alınan 1065 kişiden 28’i tutuklandı. Almanya, Kenya’dan 250 bin kalifiye ve yarı kalifiye işçi almayı kabul etti. Dünya Mülteciler Günü: BM, mülteci sayısının 120 milyona ulaştığını açıkladı. Hollanda’da ‘başını örtmediği ve erkek arkadaşı olduğu için’ ailesi tarafından öldürülen Suriyeli Najjar’ın davası başladı.
Sayılar 2011’den bu yana nasıl değişti? Türkiye’deki Suriyelilerin önemli bir kısmının, mevcut imkanlar dolayısıyla geçici koruma statüsüyle yaşadığı düşünülüyor. Göç İdaresi’nin verilerine göre bu statüdeki Suriyelilerin sayısı, 2011 ile 2021 arasındaki on yıllık sürede, 2019’daki küçük bir azalmanın dışında sürekli artış göstermiştir. 2012 yılında 14 bin 237 olan sayı, 2016’da 2 milyon 834 bin 441’e ulaşarak, 2017’de 3 milyonun üzerine çıkarak 3 milyon 426 bin 786’ya yükselmiştir. Günümüze kadar en yüksek seviye ise 2021’de 3 milyon 737 bin 369 olarak kaydedilmiştir. Ancak 2021’den sonraki dönemde sayı, sürekli bir düşüş göstermeye başlamıştır.
Düşüşün en temel nedeni: Geri dönüşler
Suriyeli sayısındaki azalışın en önemli sebeplerinden biri, Suriye’ye geri dönüşler ve yasadışı yollarla Avrupa’ya geçişler olarak öne çıkıyor. Yetkililer zaman zaman Suriye’ye dönüşler ile ilgili sayıları açıklamakta. İçişleri Bakanı Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı açıklamada, 2016 ile 2024 yılları arasında 729 bin 761 Suriyelinin geri dönüş yaptığını bildirdi. 2024 yılı içinde ise 114 bin 83 Suriyelinin ülkesine döndüğü belirtildi. Bu kişiler, Türkiye’nin daha önce çeşitli askeri harekâtlar gerçekleştirdiği Suriye’nin kuzeyindeki bölgelere yerleştiriliyor.
Hükümet, bu durumu “gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüş” olarak tanımlarken, bu geri dönüşlerin “uluslararası hukuka uygun ve gönüllü” yapıldığı ifade ediliyor. Ancak insan hakları alanında faaliyet gösteren uluslararası ve ulusal sivil toplum kuruluşları, “zorla geri göndermelerin yaygın olarak uygulandığını” dile getiriyor. Bazı uzmanlar ise bu zorlamalar neticesinde kişilerin Türkiye’ye kaçak geçiş yapma olasılığı bulunduğuna dikkat çekiyor. Geçtiğimiz aylarda bir tuğgeneralin Suriye sınırında insan kaçakçılığı yaptığı iddiasıyla görevden alınması ve tutuklanması bu durumu destekleyen bir örnek. Göç İdaresi Başkanlığı’nın en son 14 Ekim tarihinde güncellediği verilere göre, Suriyeliler düzensiz göçmenler arasında Afganlardan sonra ikinci sırada yer almaktadır. 2014 yılında toplam 46 bin 332 Suriyeli düzensiz göçmen yakalanmıştır.
Yasa dışı geçişlerin ikinci nedeni
Yasa dışı yollarla Avrupa’ya geçişler de Türkiye’deki Suriyelilerin sayısının azalmasında önemli bir sebep olarak gösterilmektedir. Ancak bugüne kadar kaç Suriyelinin bu yöntemle Avrupa’ya geçtiğine dair net bir veri bulunmamaktadır. Göç uzmanları, bunun dışında Türk vatandaşlığına sahip olan Suriyelilerin de sayının azalmasına katkı sağladığını belirtmektedir. 21 Ağustos’ta Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada, Türk vatandaşlığı kazanan Suriye uyruklu kişi sayısının 238 bin 768 olduğu duyurulmuştur. Yeni kabine döneminde ise Suriyelilere Türk vatandaşlığı verilme sürecinin yavaşladığı aktarılmaktadır.
Ekim ayındaki ani düşüşün nedeni ne?
Göç İdaresi’nin daha önceki açıklamalarına göre, kayıtlı Suriyeli sayısı 3 Ekim tarihinde 3 milyon 89 bin 904’e düşmüştü. 21 Kasım tarihli güncel veriler ise bu sayının 2 milyon 936 bin 252’ye kadar gerilediğini göstermektedir. Peki, 2021 yılından bu yana toplamdaki düşüş devam ederken, Ekim ayında neden böyle ani bir azalma yaşandı? Bu durumun gerekçesi, İçişleri Bakanlığı’nın yaptığı adres kontrolü sonucunda, adreslerini güncellemeyen bir grup Suriyelinin Avrupa’ya geçtiği ve kayıttan silinerek sistemden çıkarıldıkları düşünülmektedir. İçişleri Bakanı Yerlikaya, 9 Ağustos’ta 731 bin Suriyelinin adreslerini güncellemediğini belirtmişti. Bakanlık, kayıtlarını yenilemeyenler için 90 günlük bir süre vermiş ve bu sürenin dolmasının ardından iki aylık ek bir süre tanınmıştır. Bu ek sürenin 1 Kasım’da sona ermesiyle birlikte, Bakan Yerlikaya, 20 Kasım’da Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu’nda yeni verileri açıkladı. Yerlikaya, “Kamu kurumlarından hizmet almayan, yani herhangi bir iz bırakmayan 150 bin 327 Suriyelinin en az bir yıldır burada olmadığını tespit ettik ve bunların Avrupa’ya geçmiş olabileceğini değerlendirdik, bu nedenle kayıtları sistemden silindi” dedi. Bu açıklama ile Türkiye’deki yabancıların toplam resmi sayısı da güncellenmiş oldu. Yerlikaya; Türkiye’deki geçici koruma altında bulunan Suriyelilere ek olarak, 1 milyon 32 bin 379 ikamet izinli kişi ve 206 bin 585 uluslararası koruma altındaki kişi ile toplamda 4 milyon 174 bin 706 yabancı bulunduğunu bildirdi.
