Orijinal Başlık: Türk-Yunan uzlaşması sonuç verdi: AGİT’in başına ilk kez Türkiye’den bir diplomat seçildi
Türkiye’nin önde gelen diplomatlarından Feridun Sinirlioğlu, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Genel Sekreteri olarak göreve getirildi. Sinirlioğlu’nun bu pozisyona seçilmesinde, Türkiye ve Yunanistan’ın ortak aday gösterilmesi önemli bir rol oynadı. Ayrıca, iki komşu ülke arasındaki uzlaşma çerçevesinde Yunanistan Dışişleri Bakanlığı hukuk danışmanı Maria Telalian da AGİT’in Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi’nin başına getirildi. Yeni yönetim, Malta’da düzenlenen AGİT 31. Bakanlar Konseyi toplantısında onaylandı. AGİT’in yeni yönetim kadrosunun belirlenmesine yönelik müzakereler yaklaşık bir yıldır devam ediyordu.
Son Genel Sekreter Helga Schmid ve ekibinin görev süresi Eylül 2024’te sona erecek. Dönem başkanlığını yürüten Malta, AGİT’in yönetim boşluğuna engel olmak için yeni genel sekreter seçimi sürecini yönetti ve Arnavutluk Dışişleri Bakanı İgli Hasani’yi Genel Sekreter olarak önerdi. Ancak bu girişim, Türkiye-Yunanistan işbirliği nedeniyle gerçekleşemedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Sinirlioğlu’nun seçimi için sosyal medya üzerinde yaptığı paylaşımda, “Avrupa-Atlantik ve Avrasya coğrafyasında barışa, huzura ve istikrara katkı sunmasını temenni ediyorum,” dedi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da, bu gelişmeyi “Türkiye’nin uluslararası alandaki etkin rolünün ve işbirliği odaklı diplomasi anlayışının başarılı bir sonucu” olarak değerlendirdi.
Türk diplomatik kaynakları, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişiminin başladığı 2022’den itibaren AGİT’teki karar alma süreçlerinin tıkandığını hatırlatarak, böyle bir ortamda Sinirlioğlu’nun 57 ülkenin tamamının onayını alarak seçilmesinin önemli olduğuna vurgu yaptılar. Bu onayla, Türkiye’nin AGİT coğrafyasındaki çatışmaların çözümüne yönelik aktif ve yapıcı diplomatik çabalarının değerinin yansıtıldığı belirtildi. Aynı kaynaklar, ileride Rusya-Ukrayna arasında olası barış görüşmelerinde AGİT’in kritik roller üstlenebileceğini ifade ederek, bir Türk diplomatın bu süreçte genel sekreter olarak görev yapmasının Ankara açısından büyük bir önem taşıdığını kaydettiler.
Son dönemde, ikili ilişkilerinde önemli bir ilerleme kaydeden Ankara ve Atina, işbirliklerini uluslararası platformlara taşımaya karar verdiler ve Mayıs ayında AGİT yönetimi için birbirlerinin adaylarını desteklemeye başladılar. Malta’da düzenlenen AGİT toplantısında Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Yerapetritis, 5 Aralık’ta yaptığı açıklamada, iki ülkenin AGİT’te önemli iki pozisyon için ortak öneride bulunduğunu ifade etti. Yerapetritis, “Bu büyük sembolik değere sahip bir eylemdir. Tarihi yükleri olan ülkelerin Avrupa’da güvenlik ve işbirliği adına itici güç oluşturabilmesi ve barışın sağlanması gerekmektedir,” diye konuştu. İki ülkenin işbirliği sayesinde AGİT içindeki anlaşmazlıkların aşılmasının yanı sıra önerilen kadronun 57 ülkenin onayını aldığı belirtildi. Bu yöndeki yeşil ışığın, hafta başında gerçekleştirilen AGİT Daimi Konsey toplantısında yakıldığı ve AGİT Bakanlar Konseyi’nin de Viyana’dan gelen tavsiyeye uyduğu aktarıldı.
AGİT genel sekreterleri genellikle üç yıllık bir süre için atanmakta, ancak gelişmelere göre görev süreleri uzatılabilmektedir. Feridun Sinirlioğlu, AGİT’in başına seçilen ilk Türk diplomat olup, son dönem Türk diplomasisinin önde gelen isimlerinden biri olarak bilinmektedir. 1982 yılında Dışişleri Bakanlığı’na katılan Sinirlioğlu’nun ilk üst düzey görevi, 1996-2000 yılları arasında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in dış politika danışmanlığı olmuştur. 2002-2007 yılları arasında Türkiye’nin Tel Aviv Büyükelçisi olarak görev yapmış, 2009’da ise bakanlıkta en yüksek bürokratik makama, müsteşarlığa atanmış ve bu görevini 2016 yılına kadar sürdürmüştür. 2015 yılında kurulan seçim hükümetinde dışişleri bakanı olarak kısa bir süre görev almış, 2016-2023 yılları arasında Türkiye’nin BM Daimi Temsilcisi olarak atanmıştır. Aslında 2021’de yaş haddinden emekli olması gereken Sinirlioğlu, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle Cumhurbaşkanı Başdanışmanlığına atanarak New York’taki görevine iki yıl daha devam etmiştir. Sinirlioğlu’nun Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından güvenilir bir üst düzey bürokrat olarak kabul edildiği ve önemli dış politika kararları öncesinde görüşlerinin alındığı bilinmektedir. Deneyimli diplomat, Türkiye’nin BM Daimi Temsilciliği görevinden sonra 2023 Nisan ayında BM’nin Afganistan Özel Koordinatörü olarak atanmıştır.
AGİT, günümüzde 57 ülkeden oluşan ve geniş Avrupa kıtasında güvenlik ve işbirliği sağlamak amacıyla faaliyet gösteren bir örgüttür. Kuruluşu 1973 yılına dayanmakta olup, Soğuk Savaş döneminde bloklar arasında düzenli bir diyalog oluşturmayı ve anlaşmazlıkları azaltmayı hedefleyen 35 ülkenin girişimiyle başlatılan Helsinki süreci, 1975 yılında Helsinki Nihai Senedi’nin imzalanmasıyla sonuçlanmıştır. Hukuki bir niteliği bulunmamakla birlikte, Avrupa’da güvenliğin artırılması amacıyla esnek bir müzakere forumu ve konferans diplomasisinin merkezi haline gelen bu süreç, 1994 yılında Budapeşte Zirvesi’nde alınan kararla AGİT olarak dönüşmüştür. AGİT, günümüzde siyasi, askeri ve ekonomik-çevresel-insani güvenliğin sağlanması için ilke, norm ve standartlar geliştiren, ülkelerin yükümlülüklerinin uygulanma durumlarını izleyen bir örgüt olarak faaliyet göstermektedir. AGİT, 2025’te Helsinki Nihai Senedi’nin 50. yılını kutlayacak olup, dönem başkanlığını Finlandiya devralacaktır.
