CHP, DEVA Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, İYİ Parti ve Saadet Partisi güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçiş için anayasa değişiklik önerilerini bugün Ankara’da açıkladı.
Toplantıya Altı Masa lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Ali Babacan, Gültekin Uysal, Ahmet Davutoğlu, Meral Akşener ve Temel Karamollaoğlu katıldı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Başkan Yardımcısı Serap Yazıcı, İYİ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kaya’yı tanıttı.
Tasarıyı hazırlayan komisyon üyeleri önümüzdeki günlerde basın yayın organları, barolar, sivil toplum kuruluşları, meslek kuruluşları, iş dünyası, sendikalar, kadın ve gençlik örgütlerini ziyaret edecek. Ayrıca altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir araya gelecek.
Altı Tablo’nun anayasa değişiklik paketinden öne çıkanlar şöyle:
PARTİ BAŞKANLIK DÖNEMİ KAPANACAK
Cumhurbaşkanı, halk tarafından 7 yıllık bir dönem için seçilecek ve partisi ile ilişkisi seçimle birlikte sona erecektir. Görev süresi dolan bir cumhurbaşkanı, seçilmiş bir siyasi görevi üstlenemez. Cumhurbaşkanı, Ulusal Meclis Başkanı tarafından vekâlet edilecektir. Cumhurbaşkanına kanunlar üzerindeki zorlayıcı veto yetkisi kaldırılarak geri gönderme hakkı verilir.
PARTİ KAPANIŞI ZOR OLACAK
Siyasi partilerin kapatılması için dava açmak zorlaşıyor. Şiddete başvurma veya şiddete teşvik dışında parti kapatma davası açılabilmesi için ihtar şartı getirilmiştir. Kapatma davasının açılması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin üçte ikisinin oyu ile alınacak izne bağlıdır. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandıkları ifadelerin parti kapatma davalarında delil olamayacağı düzenlenmiştir. Bu durumlardan doğabilecek yaptırımlara idari para cezaları da eklenir.
HSK KAPALI OLACAK
Hâkimler ve Savcılar Kurulu kapatılır, Hâkimler ve Savcılar Kurulu kurulur. Yargı bağımsızlığının sağlanması amacıyla Adalet Bakanı ve yardımcısı Hâkimler Kurulu üyesi olmaktan çıkarılmıştır.
YENİSİ KURULMADAN HÜKÜMET AZALTILMAZ
Hükümeti, başbakanı ve bakanları görevden alma yetkisi tesis edildi. Bu yenilikle birlikte, Bakanlar Kurulu aleyhine açılan gensoru önergelerine yeni Başbakanın adının eklenmesi zorunlu hale getirildi. Dolayısıyla parlamento, ancak istikrarın gereği olarak yeni hükümeti kurmak için birleşebilirse mevcut hükümeti devirebilecektir.
OHAL KHK’ları sona erecek
OHAL KHK’ları kaldırılıyor. Olağanüstü Hal ile ilgili tedbirlerin Olağanüstü Hal Kanunu ile düzenlenebileceği düzenlenmiş olup, Olağanüstü Hal Kanununun bu Kanundan doğan idari işlem ve işlemlere karşı yargı yoluna gidilmesine engel olamayacağı düzenlenmiştir.
Sayıştay ve YSK YÜKSEK MAHKEME OLACAK
Sayıştay’a yüksek mahkeme statüsü verilmiştir. Kurumun denetim yetkisinin kapsamı genişletilmektedir. Yüksek Seçim Kurulu, Anayasa’nın yargı bölümünde bir yüksek mahkeme olarak düzenlenmiş ve kurulun niteliği netleştirilmiştir. Yüksek Seçim Kurulu’nun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ilişkin kararları Anayasa Mahkemesi’nin denetimine tabidir.
KUVVETLER AYRILIĞI KURULACAK
Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın etkin ve katılımcı, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargının bağımsız ve tarafsız olması amaçlanmaktadır. Mutabık kalınan metinde “Güçlü, liberal, demokratik ve adil bir sistem kurmaya kararlıyız” deniliyor.
ANAYASAYA ÖZGÜRLÜK YAKLAŞIMI
Altı tablo önerisi, Anayasa’yı temel hakları “görev” olarak vurgulayan ve özgürlükleri görev kavramıyla sınırlayan anlayıştan arındırmaktadır. Anayasaya özgürlükçü bir anlayış kazandırılmıştır. Anayasadan otoriter anlayışın izleri siliniyor. Anayasa, “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler”i düzenlemektedir.
İNSAN BAĞIŞÇI ESAS OLACAK
Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci maddesine “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal düzenin temelidir” ibaresi eklenmiştir. Bu vurgu ile Anayasa’ya insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazandırılması sağlanmaktadır. Devletin temel işlevinin insan onurunu korumak ve saygı göstermek olduğu vurgulanmıştır.
HEISED’DE HÜRRİYET LEHİNE YORUM
Anayasa’nın 13. maddesi “Hürriyet esas sınırlama ve istisnadır. Tereddüt halinde ise hürriyetten yana yorum yapılır” ibaresi eklenmiştir. Böylece temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması fikri temel hak ve hürriyetlerin hakimiyet dönemine geçmektedir.
ELEŞTİRİ ÖZGÜRLÜĞÜ GARANTİLİ OLACAK
Düşünce, kanaat ve ifade özgürlüğü tek maddede düzenlenmiştir. Anayasa’nın 25. maddesinde yapılan değişiklikle eleştiri özgürlüğü güvence altına alınmıştır. Keyfi sınırlamalardan kaçınılır.
HAYVAN HAKLARI İLK KEZ ANAYASAYA GİRİLECEK
Anayasa’nın 56. maddesinde yapılan değişiklikle sağlık hakkı ve çevre hakkı Anayasa’da yeniden düzenlenirken, hayvan hakları ilk kez anayasal güvence altına alınıyor.
SORUMLULUK ZORLANACAK
Milletvekillerinin dokunulmazlıktan yalnızca ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçüstü hallerinde yararlanamayacakları düzenlenmiştir. Anayasa’nın 83. maddesinde Anayasa’nın 14. maddesine yapılan atıf metinden çıkarılmıştır. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınması öngörülmüştür. Milletvekilinin görevden alınması kararında bireysel başvuru yapılması halinde Anayasa Mahkemesi kararının bekleneceği düzenlenmiştir.
KADINA YÖNELİK ŞİDDET SANDIĞI KİŞİLER MİLLETVEKİLİ OLAMAZ
Cinsel saldırı, çocuklara yönelik cinsel istismar, kadınları kasten yaralama ve görevi kötüye kullanma suçlarından hüküm giyenler affa uğramış olsalar dahi milletvekili seçilemezler.
AYM’YE BİREYSEL BAŞVURU ALANI GENİŞLETİLECEK
Anayasa Mahkemesi üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarıldı. Üyelerin 20’sinin Türkiye Büyük Millet Meclisi, 2’sinin de Cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin daire sayısı 2’den 4’e çıkarıldı. Anayasa veya Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen hakların ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru açılıyor.
ULUSAL MECLİS BÜTÇE YETKİSİ ALACAK
Bütçe yetkisi Parlamento’ya iade edilir. Hükümetlerin politikalarını Bütçe Kanunu’nun sınırlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak amacıyla, Kesin Hesap, Anayasa’da ayrı bir maddede düzenlenmiştir. Değişikliğe göre, Kesin Hesap Komisyonu kuruluyor ve başkanının ana muhalefet partisi milletvekili olması gerekiyor.
SAVUNMA VE TALEPLER EŞİT OLACAK
Hâkim ve savcılara coğrafi kapsam sağlanmaktadır. Savunmanın bağımsızlığı vurgulanır. Yargı sürecinin temel unsurlarından biri olan savunma makamı, ilk kez bir anayasal hükümle düzenlenerek bu makama savcılık makamı ile eşit statü kazandırılmıştır. Her ilde bir baro olacağı Anayasa’da açıkça düzenlenmiştir.
RTÜK ÜYELERİ GAZETECİLER VE AKADEMİDEN OLUŞACAK
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyelik yapısında çoğulculuk sağlanmaktadır. RTÜK üyeleri basın mensupları, iletişim ve hukuk fakültesi üyeleri arasından seçilir. Üye seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli çoğunluğu aranır. Kurulun çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık ilkeleri üzerinde çalışacağı vurgulanmaktadır.
İÇİŞLERİ BAKANI BELEDİYE BAŞKANLARINI GÖREVDEN ALAMAZ
Belediye başkanlarının görevden alınmasına Danıştay karar verecek: İçişleri Bakanlığı’nın belediye başkanlarını ve meclis üyelerini görevden alma yetkisi kaldırılıyor. Bunun yerine Danıştay kararı şartı getirilmiştir. Görevden uzaklaştırma cezasının en fazla altı ay sürebileceği düzenlenmiştir.
YÖK ÇIKARILACAK
Yükseköğretim Kurulu kaldırılmıştır. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve koordinasyon kurulu görevini üstlenecek Yükseköğretim Üst Kurulu oluşturulur.
yönetici
