Başlık: Türkiye’de Kayıtlı Suriyeli Nüfusu Üç Milyonun Altına Nasıl Düştü?
Yazan: Mahmut Hamsici Yayıncı: BBC Türkçe Yayın Tarihi: 25 Kasım 2024, İstanbul.
Türkiye’de geçici koruma statüsü altında yaşayan Suriyelilerin sayısı, yaklaşık yedi yıl sonra ilk kez üç milyonun altına düştü. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı açıklamada, yapılan adres tahkikatları sonucunda Suriyeli sayısının 2 milyon 935 bin 742’ye düştüğünü belirtirken, Göç İdaresi’nin en son güncellenen verilerine göre bu rakamın 2 milyon 936 bin 252 olduğunu duyurdu.
Veriler incelendiğinde, Türkiye’deki Suriyeli nüfusunun, 2011 yılından sonra on yıllık bir süre zarfında artış gösterdiği, 2021’de ise 3 milyon 737 bin 639’a kadar ulaştığı gözlemleniyor. Ancak, 2021 yılından sonra bu sayının, yeni doğumlara rağmen sürekli bir düşüş sergilediği görülmekte.
Neden Düşüş?
Türkiye’deki Suriyelilerin önemli bir kısmının, sundukları imkanlar nedeniyle geçici koruma statüsü altında yaşadığı düşünülüyor. Göç İdaresi verilerine göre, bu statüyü taşıyan Suriyelilerin sayısı, 2011 ile 2021 yılları arasında, 2019’daki kısa bir düşüş dönemi haricinde sürekli artış göstermiştir. 2012 yılında sayısı 14 bin 237 iken, 2016’da 2 milyon 834 bin 441’e ulaşmış, 2017’de ise 3 milyon 426 bin 786 olarak kaydedilmiştir. 2021 yılı itibarıyla Suriyeli sayısı en yüksek nokta olan 3 milyon 737 bin 369’a ulaşmıştır. Fakat bu tarihten sonra sayı düşüşe geçmiştir.
Düşüşün Sebepleri
Suriyeli nüfusundaki azalmada en büyük etken olarak geri dönüşler gösterilmektedir. Suriye’ye geri dönenler hakkında net sayılar zaman zaman yetkililer tarafından açıklanıyor. İçişleri Bakanı Yerlikaya, 20 Kasım’da yaptığı açıklamada, 2016 ile 2024 yılları arasında 729 bin 761 Suriyeli’nin geri döndüğünü; yalnızca 2024 yılında ise 114 bin 83 kişinin ülkesine akın ettiğini belirtti. Bu geri dönen Suriyelilerin, Türk hükümetinin geçmişte gerçekleştirdiği üç büyük askeri operasyonun yapıldığı bölgelerde yerleştirildiği ifade ediliyor.
Hükümet, bu süreçleri “gönüllü, güvenli ve onurlu geri dönüş” olarak tanımlıyor. Ancak, insan hakları alanında faaliyet gösteren çeşitli sivil toplum kuruluşları, geri dönüşlerin zorla gerçekleştiğini savunuyor. Ayrıca, bazı uzmanlar bu zorla geri gönderimlerin, Türkiye’ye yasadışı geçişlerin artışına neden olabileceği konusunda uyarıda bulunuyor. Son dönemde, Suriye sınırında bir tuğgeneralin insan kaçakçılığı yapma suçlamasıyla görevden alınması da dikkat çekici bir durum.
Göç İdaresi Başkanlığı’nın son güncellediği verilere göre, yakalanan düzensiz göçmenler arasında Suriyeliler, Afganların arkasında ikinci sırada yer alıyor. Geçtiğimiz yıl içinde, 46 bin 332 Suriyeli düzensiz göçmen yakalandı.
Diğer yandan, Avrupa’ya yasa dışı geçişlerde de artış gözlemleniyor. Bu konuda kaydedilen net veriler eksik olsa da, göç uzmanları bu durumu dikkatle izliyor. Ayrıca, Türk vatandaşlığına geçen Suriyelilerin sayısı 21 Ağustos’ta açıklanan verilere göre 238 bin 768 olarak belirlenmiştir. Ancak, yetkililer, Suriye uyruklu bireylere Türk vatandaşlığı verilmesinin yeni kabine döneminde yavaşladığını ifade ediyor.
Ekim Ayındaki Ani Düşüş
Göç İdaresi’nin en son açıkladığı verilere göre, kayıtlı Suriyeli sayısı 3 Ekim 2024’de 3 milyon 89 bin 904’e düşmüştü. 21 Kasım tarihli son veriye göre bu sayı 2 milyon 936 bin 252’ye kadar geriledi. Peki, 2021 yılından bu yana süregelen düşüş içinde Ekim ayındaki ani gerilemenin sebebi neydi?
Bu düşüş, İçişleri Bakanlığı’nın başlattığı adres tahkikatı sonucu, adreslerini güncellemeyen bazı Suriyelilerin Avrupa’ya gitmiş olabileceği düşüncesiyle kayıttan silinmelerine bağlanıyor. İçişleri Bakanı, 9 Ağustos’ta yapılan adres taramasında 731 bin Suriyelinin kayıtlarını güncel tutmadığını belirtmişti. Bakanlık, kaydını yenilemeyenlere 90 günlük bir süre tanımış, ardından iki ay daha ek süre vermiştir. Bu ek süre 1 Kasım’da sona ermiştir.
Bakan Yerlikaya, 20 Kasım’da TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bu ek sürenin sona ermesi sonrasında güncellenen verileri ilk kez paylaşarak, “Kamu kurumlarımızdan hizmet almayan yani iz bırakmayan 150 bin 327 Suriyeli, en az bir yıldır kamu hizmetinden faydalanmamaktadır, dolayısıyla burada olmadıklarını düşünüyoruz ve kayıtları sistemden çıkarıldı” dedi. Bu açıklamayla birlikte, Türkiye’deki yabancıların toplam resmi sayısı da güncellenmiş oldu. Yerlikaya, Türkiye’deki yabancı sayısının, geçici koruma altında bulunan Suriyelilere ek olarak, 1 milyon 32 bin 379’u ikamet izni olanlar ve 206 bin 585’i uluslararası koruma altında olan kişiler ile birlikte toplamda 4 milyon 174 bin 706 olduğunu açıkladı.
