Başlık: Türkiye’nin Afrika ile Artan Enerji İşbirliğinde Öne Çıkan Ülkeler
Kaynak: Reuters
Türkiye’nin dış politikasında giderek büyüyen bir öneme sahip olan Afrika, enerji işbirliği alanında da Ankara’nın dikkatini çekti. Yirmiye yakın Afrika ülkesiyle maden arama, petrol ve doğalgaz işbirliği konularında çeşitli anlaşmalar imzalayan Türkiye, önemli bir adım olarak geçen hafta Somali’nin Hint Okyanusu kıyılarına gönderdiği Oruç Reis araştırma gemisi ile sismik araştırmalara başlamış oldu. Ankara’nın bu yılın sonunda Nijer’de de altın arayışına geçmesi bekleniyor.
2000’li yılların başında başlatılan Afrika Açılımı, 2013 yılında Afrika Ortaklık Programı’na dönüştürülerek kıtayla olan ilişkileri daha kurumsal bir seviyeye taşıdı. Türkiye, bu adımların somut sonuçlarını askeri ve savunma işbirliği anlaşmaları ile savunma sanayi alanında elde etti.
Son birkaç yıldır, Türkiye’nin Afrika’daki önceliği enerji işbirliği oldu. Aralarında Somali, Sudan, Libya, Angola, Nijer, Nijerya, Fas, Cibuti, Mısır ve Cezayir gibi ülkelerin bulunduğu 20’ye yakın ülkeyle enerji ve madencilik alanında anlaşmalar imzalayan Türkiye, uygun siyasi ve ekonomik koşullar oluşan ülkelerle somut işbirliği süreçlerine giriş yaptı. Afrika kıtası, hidrokarbon kaynaklarına ek olarak elmas, altın, uranyum, kobalt ve lityum gibi nadir madenlerle büyük ekonomilerin dikkatini çekiyor. Türkiye, bu alanda rekabet ederken, sömürgeci geçmişinin olmadığını ve Afrika ülkeleriyle eşit ilişkiler kurduğunu vurguluyor.
Oruç Reis sismik araştırmalara başladı. Türkiye’nin Afrika Açılımı’nda sembol ülke olarak Somali öne çıktı. Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler, dönemin Başbakanı olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2011’de gerçekleştirdiği ziyaret ile yeni bir düzeye ulaştı. Dünyanın en fakir ve güvenlik açısından en zorlu bölgelerinden biri olan Somali’ye yapılan bu ziyaretten bu yana iki ülke arasında her alanda derin ilişkiler geliştirilmiştir. En son olarak, Türkiye ile Somali arasında Şubat 2024’te bir Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması imzalandı. Bu anlaşma gereğince Türkiye, Somali karasularını 10 yıl boyunca koruma karşılığında deniz kaynaklarının geliştirilmesine katkıda bulunma hakkına sahip oldu.
Anlaşmanın ardından Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile Somali Petrol Otoritesi arasında “Türkiye ile Somali Arasında Hidrokarbon Arama ve Üretim Anlaşması” imzalandı ve Oruç Reis araştırma gemisi 25 Ekim’de Mogadişu Limanı’na demir attı. Türkiye, Somali açıklarında üç blokta toplam 15 bin kilometrekarelik alanda üç boyutlu sismik araştırmalar gerçekleştirecek ve petrol bulunması halinde bunu üretme yetkisine sahip olacak. Daha önce başka ülkelerin de Somali’de sismik çalışmalar yaptığı bilinse de ilk kez üç boyutlu araştırma yapılacak olması, farklı sonuçlar elde edilmesini mümkün kılabilir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türk basınına verdiği demeçte, özellikle Amerikalı şirketlerin bu bölgede lisanslarının bulunduğunu hatırlatarak, Amerikalı bir firmadan servis hizmeti teklifi aldıklarını belirtti. Bayraktar, “Buradaki operasyonlarda uluslararası şirketlerin de katılımı söz konusu olabilir. Biz de Somalililer de buna açık olduklarını ifade ettiler. Kimse kendini geri planda hissetmesin. Biz öncü rol üstleniyoruz” dedi.
Somali, Ekim 2022’de Amerikalı şirket Coastline Exploration’a yedi blokta petrol arama ruhsatı vermişti. Enerji uzmanları, gerçekleştirdikleri jeosismik araştırmalara dayanarak Somali’nin 30 milyar varil petrol ve doğal gaz rezervine sahip olabileceğini öngörmektedir. Türkiye ile Somali arasında yapılan anlaşma, hem deniz hem de kara alanlarında petrol ve diğer doğal kaynakların sondajını kapsamaktadır. Türkiye, burada bulunan petrol veya diğer doğal kaynakların bulunması halinde üretim yetkisini kullanabilecektir.
Nijer’de Altın Üretimi
Son dönemlerde Türkiye’nin Afrika’daki yatırımları açısından dikkat çeken ülkelerden biri de Nijer’dir. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar gibi önemli isimlerden oluşan Türk heyeti, 17 Temmuz 2024’te bu ülkeye bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaret, Nijer’de 26 Temmuz 2023’te gerçekleşen askeri darbe sonrası siyasi belirsizliklerin sürmesi bağlamında ayrı bir önem taşıyordu. Nijer, altın ve uranyum gibi doğal kaynaklar açısından zengin bir ülkedir. Askeri ve savunma sanayi alanlarındaki işbirliği görüşmelerine dair net bilgiler olmasa da, Türkiye ve Nijer enerji bakanları, petrol ve doğalgaz işbirliği konusu yönünde niyet beyanı imzaladı. İki bakan, ayrıca 22 Ekim’de İstanbul’da madencilik alanında işbirliği anlaşmasını da imzaladılar.
Nijer, 2019 yılında, ülkenin güneybatısında bulunan potansiyeli yüksek üç sahayı MTA Uluslararası Madencilik Anonim Şirketi (MTAIC) adına ruhsatlandırmıştı. Bu sahalarda üretimin yıl sonuna kadar başlaması bekleniyor ve sahaların güvenliğinin Nijer askerleri tarafından sağlanacağı belirtiliyor. Nijer’deki askeri darbeye, pek çok Batılı ülkenin yanı sıra Batı Afrika’daki komşu ülkeler ve ECOWAS (Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu) de karşı çıktı. ECOWAS, Nijer’e yaptırım kararıyla birlikte devrilen cumhurbaşkanının göreve geri getirilmemesi halinde askeri güç kullanma tehdidinde bulundu.
Mısır ve Nijerya ile Hidrokarbon İşbirliği
Türkiye’nin yürüttüğü benzer anlaşmalar arasında Sudan da yer alıyor. İki ülke 2018’de “Altın ve İlgili Metallerin Aranması ve İşletilmesi İçin İmtiyaz Anlaşması” imzalamış olsa da, teknik çalışmalar henüz somut üretim aşamasına geçme aşamasına gelmedi. Fas, Cibuti ve Nijerya gibi ülkelerle madencilik anlaşmaları imzalanmışsa da bu konuda somut gelişmeler henüz kaydedilmiş değil. Libya’da ise Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) verilen kara ve deniz alanlarındaki ruhsatlar önemli kaynaklar olarak değerlendiriliyor. Libya, dünya genelinde önde gelen petrol üreticileri arasında yer alıyor. Türkiye ile Libya arasında 2019 yılında imzalanan deniz yetki anlaşması ise Doğu Akdeniz’deki dengeleri etkilemiş ve tepkilere yol açmıştı.
Kaynak: Reuters
Türkiye’nin Mısır ve Cezayir ile sıvılaştırılmış doğalgaz ticareti ve yeni üretim sahaları bulma girişimleri devam etmekte. Mısır ile en son anlaşma, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi’nin Türkiye ziyareti sırasında imzalanmıştır. Bu anlaşma ile iki ülke arasındaki enerji işbirliğinin güçlenmesi, elektrik altyapısı ve ticareti, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, hidrojen ve nükleer enerji alanlarında ortak projeler geliştirilmesi hedeflenmektedir. Nijerya ile gerçekleştirilen üç farklı anlaşma, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji işbirliği ve hidrokarbon ile madencilik işbirliğini içermektedir. Nijerya’nın, dünya petrol rezervinin yaklaşık yüzde 3’üne sahip olduğu değerlendirilmektedir. 2021 yılında Türkiye, Angola ile hidrokarbon ve madencilik alanlarında işbirliği anlaşması imzalamıştır. Angola, yaklaşık 13 milyar varil petrol rezervine sahiptir.
