Başlık: Türkiye’nin Afrika ile Artan Enerji ve Maden İşbirliği: Hangi Ülkeler Öne Çıkıyor?
Kaynak: Reuters
Türkiye’nin dış politikasında giderek artan önemiyle birlikte Afrika, enerji işbirliği alanında da Ankara’nın dikkatini çekmiş durumda. Türkiye, yaklaşık 20 Afrika ülkesiyle maden arama, petrol ve doğalgaz işbirlikleri için çeşitli anlaşmalar imzalamışken, en önemli adım, geçtiğimiz hafta Somali’nin Hint Okyanusu kıyılarına gönderdiği Oruç Reis araştırma gemisi ile sismik araştırmalara başlaması oldu. Ankara’nın bu yıl sonuna kadar Nijer’de de altın aramaya başlayacağı öngörülüyor. Türkiye, 2000’li yılların başında başlattığı Afrika Açılımı’nı 2013 yılında Afrika Ortaklık Programı’na dönüştürerek kıtayla olan ilişkilerini daha kurumsal bir çerçeveye oturtmuş oldu. Ankara, bu adımların ilk somut sonuçlarını askeri ve savunma işbirliği anlaşmalarıyla ve savunma sanayinde elde etti.
Türkiye, Afrika’nın enerji zenginliklerinin yanı sıra elmas, altın, uranyum, kobalt, lityum gibi nadir madenler bakımından da büyük ekonomilerin dikkatini çektiği bir dönemde, bu alanda rekabet ederken sömürgeci bir geçmişe sahip olmadığını ve Afrika ülkeleriyle eşit ilişkiler kurmaya odaklandığını vurguluyor.
Oruç Reis ile Başlayan Sismik Araştırmalar
Türkiye’nin Afrika açılımında sembol ülke olarak Somali öne çıkıyor. Türkiye ile Somali arasındaki ilişkiler, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2011 yılında gerçekleştirdiği ziyareten sonra derinleşti. Somali, dünyanın en yoksul ve güvenlik sorunlarıyla dolu bölgelerinden biri olmasına rağmen, bu ziyaretin ardından iki ülke arasında birçok alanda işbirliği geliştirilmiştir. En son imzalanan Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması, Türkiye’ye Somali karasularını 10 yıl boyunca koruma karşılığında deniz kaynaklarının geliştirilmesinde katkıda bulunma hakkı tanıdı. Bu anlaşmanın ardından Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile Somali Petrol Otoritesi arasında hidrokarbon arama ve üretim anlaşması imzalandı ve Oruç Reis, 25 Ekim tarihinde Mogadişu Limanı’na demirledi.
Türkiye, Somali açıklarında toplam 15 bin kilometrekarelik alanda üç boyutlu sismik faaliyet yürütecek. Petrol bulunması durumunda üretim yetkisi de elde edecek. Somali’de daha önce başka ülkelerin de sismik faaliyetlerde bulunduğu bilinse de, ilk kez üç boyutlu çalışma yapılması, bu faaliyetlerin farklı sonuçlar vermesine yol açabilir.
ABD’den Teklif
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türk basınına verdiği demeçte ABD’li şirketlerin bölgedeki lisanslarının bulunduğunu anımsatarak, Amerikalı bir firmadan servis hizmeti teklifi alındığını belirtti. Bayraktar, uluslararası şirketlerin de bu süreçte yer alabileceğini ifade etti. Somali, Ekim 2022’de Amerikan şirketi Coastline Exploration’a yedi blokta petrol arama ruhsatı vermişti. Yetkililer, jeosismik araştırmalara göre Somali’nin 30 milyar varilden fazla petrol ve doğal gaz zenginliğine sahip olabileceğini öngörüyor. Türkiye ile Somali arasında yapılan anlaşma, yalnızca deniz alanıyla sınırlı kalmayıp, karasal alanlarda da sondaj çalışmaları yapılmasını kapsıyor.
Nijer’de Altın Üretimi
Son dönemde Nijer, Türkiye’nin Afrika’daki yatırımları açısından öne çıkan bir diğer ülke olmuştur. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan önderliğinde üst düzey Türk heyetinin 17 Temmuz 2024’te bu ülkeye gerçekleştirdiği ziyaret, önemlidir. Bu ziyareti, 26 Temmuz 2023’teki askeri darbe sonrası cunta hükümetinin işbaşında olduğu ve bölgede devam eden gerilim ortamıila bağlantılı olarak görmek gerekir. Nijer, altın ve uranyum gibi doğal kaynaklar bakımından zengin bir ülke olarak öne çıkıyor. Eğitim ve ekipman desteği sağlayan Türkiye, enerji bakanları arasındaki doğal gaz işbirliği konusunda niyet beyanı imzalamış, ayrıca 22 Ekim’de maden alanında işbirliği anlaşması da gerçekleştirmiştir.
Nijer, daha önce MTA Uluslararası Madencilik Anonim Şirketi için stratejik sahalarda ruhsatlar vermişti. Bu sahalardaki üretimin yıl sonuna doğru başlaması bekleniyor ve güvenliğin Nijer askerleri tarafından sağlanacağı aktarılıyor. Ancak Nijer’deki askeri darbe, birçok Batılı ülke ve bölgesel komşuları tarafından kınanmış, ECOWAS (Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu) askeri müdahale tehdidinde bulunmuştur.
Mısır ve Nijerya ile İşbirliği
Türkiye’nin, Sudan ile de benzer anlaşmalar gerçekleştirdiği biliniyor. Ancak teknik çalışmalar henüz somut üretim aşamasına geçmedi. Fas, Cibuti ve Nijerya gibi ülkelerle de yapılan maden anlaşmaları, henüz pratik bir gelişmeye dönüşmedi. Libya, Türk Petrolleri Anonim Ortaklığı’na (TPAO) ruhsatların verildiği önemli bir kaynak olarak görülüyor. Türkiye ile Libya arasındaki 2019 yılında imzalanan deniz yetki anlaşması, Doğu Akdeniz’deki dengeleri etkilemiş ve tartışmalara yol açmıştır.
Ayrıca, Türkiye’nin Mısır ve Cezayir ile sıvılaştırılmış doğal gaz ticareti ve yeni üretim alanları bulma girişimleri de mevcut. Mısır ile varılan en son anlaşma, Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi’nin Türkiye ziyareti sırasında imzalandı. İki ülke, enerji işbirliğini güçlendirmeyi, elektrik altyapısı ve ticareti, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, hidrojen ve nükleer enerji konularında ortak projeler oluşturmayı hedefliyor. Nijerya’yla yapılan üç ayrı anlaşma, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji işbirliği ile hidrokarbon ve madencilik işbirliğini kapsıyor. Nijerya’nın dünya petrol rezervinin yaklaşık %3’üne sahip olduğu düşünülmektedir. Türkiye, Angola ile de 2021’de hidrokarbon ve madencilik alanlarında işbirliği anlaşması imzalamıştır; Angola’nın yaklaşık 13 milyar varil petrol rezervine sahip olduğu tahmin edilmektedir.
