Türkiye’ye yöneltilen petrol suçlamaları: Aktivistlerin İsrail bağlantısı ve Enerji Bakanlığı’nın yanıtı

İklim aktivisti Greta Thunberg, Azerbaycan’ın Türkiye aracılığıyla İsrail’e petrol sevk eden protestoculara destek verdi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, bu iddiaları “tamamen yalan” olarak nitelendirdi. Filistin İçin Bin Genç adlı grup, 10 Kasım’da sosyal medya üzerinden Thunberg’in bir video mesajını yayınladı. Thunberg, 11 Kasım’da Türkiye’deki konsoloslukların önünde uluslararası bir protesto düzenlenmesi çağrısında bulundu. Filistin İçin Bin Genç ve diğer çeşitli gruplar, bir süredir İsrail’e yönelik uluslararası enerji boykotu yapılması gerektiğini savunuyor. Gazze Sağlık Bakanlığı, İsrail’in düzenlediği rehine kurtarma operasyonunda 274 Filistinlinin hayatını kaybettiğini açıkladı. Erdoğan, İsrail ile ticaretin kısıtlanacağına dair açıklama yaparak, “Yeterli miktarda yardım ulaşana kadar bu durum sürecek” dedi. Amsterdam’da uygulanan yasaklara rağmen düzenlenen protestoda pek çok Filistin yanlısı kişi gözaltına alındı. Türkiye, 2 Mayıs’ta yaptığı açıklamada Gazze’ye “kesintisiz ve yeterli miktarda insani yardım akışına izin verilinceye kadar” İsrail ile tüm ihracat ve ithalat işlemlerinin durdurulduğunu belirtmişti. İddialar, Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Boru Hattı etrafında şekilleniyor. 12 Kasım Salı günü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Ticaret Bakanlığı bütçe görüşmelerinde “İsrail’le ticaret” tartışmaları öne çıktı. Ticaret Bakanı Ömer Bolat ile CHP milletvekilleri arasında bir tartışma yaşandı. CHP, İsrail’le ticaretin sürdüğünü öne sürerken, Bakan Bolat bu iddiaları yalanladı. CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba, iktidarın “İsrail’le ticaret yapılmıyor” dediğini ancak ticaretin hâlâ devam ettiğini savundu. Ağbaba, “Bir taraftan ağlıyorlar, bir taraftan ticaret yapıyorlar” sözleriyle, gemilerle İsrail’e her türlü malzeme gönderildiğini iddia etti. Bolat, 2 Mayıs’ta alınan karar doğrultusunda İsrail ile tüm ihracat ve ithalat işlemlerinin durdurulduğunu vurguladı. “İhracat, ithalat sıfırdır” diyen Bolat, Filistin Hükümeti’nin, “Biz Türk mallarına ihtiyacımız var. Filistin topraklarında 6 milyon insan yaşıyor” talebinde bulunduğunu belirtti. BTC yani Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı, Azeri petrolünü Hazar Denizi’nden Ceyhan Limanı’na ve buradan Akdeniz üzerinden Avrupa pazarlarına taşımaktadır. Boru hattı, 2005 yılında faaliyete geçmiştir. BTC Co. adı verilen şirket, boru hattını kurmak ve işletmek amacıyla kurulmuştur ve en büyük ortakları arasında BP (%30,1), SOCAR (%25), Unocal (%8,90), Statoil (%8,71) ve Türkiye Petrolleri (%6,53) bulunmaktadır. Sistem, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında 1999’da imzalanan Ev Sahibi Hükümet Anlaşması çerçevesinde işlemektedir. BTC boru hattının işletmecisi BP’dir ve Türkiye toprakları içindeki 1076 kilometrelik kısmını BOTAŞ International Anonim Şirketi (BİAŞ) yönetmektedir. Aktivistlerin iddiaları ise Thunberg’in 10 Kasım’da Filistin İçin Bin Genç grubunun sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, BTC Boru Hattı üzerinden İsrail’e petrol sevkının sürdüğüne dair ifadelere dayanmaktadır. Thunberg, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, Filistin ile dayanışmadan bahsediyor ama Türkiye limanları açık kaldıkça, Filistinlilere karşı savaş yürütme yeteneğine sahip olan makinelere yakıt sağlayan petrolün İsrail’e akmasına göz yumuyor” dedi. Thunberg, “BP ve Azerbaycan’ın SOCAR şirketi tarafından işletilen BTC boru hattı, İsrail’in petrol ihtiyacının neredeyse yarısını karşılıyor. Erdoğan ve [Azerbaycan lideri İlham] Aliyev, küresel enerji pazarındaki paylarını artırarak kazanç sağlarken, Filistinlilerin hayatı bu duruma feda ediliyor” ifadelerini kullandı. Thunberg’in mesajı, BM İklim Değişikliği Konferansı COP29’un Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başlamasından bir gün önce paylaşılmıştı. Azerbaycan, ihracatının %90’ını petrol ve gaz gelirlerinden elde etmektedir ve bu durum COP29’a ev sahipliği yapmasının da tartışmalı hale gelmesine yol açmıştır. Enerji Bakanlığı da, “Ceyhan’dan İsrail’e petrol sevkiyatı yapıldığı ve Türkiye’nin buna izin verdiği yönündeki iddialar tamamen yanlıştır” diyerek bu söylemleri yalanladı. Bakanlık, 10 Kasım’da yaptığı açıklamada hattın Türkiye kesiminin BOTAŞ International A.Ş. tarafından işletildiğini belirtmiş ve bu operasyonun BTC ortaklarıyla imzalanan İşletme Anlaşması kapsamında gerçekleştirildiğini eklemiştir. Açıklamada ayrıca, BTC üzerinden petrol taşıyan firmaların, Türkiye’nin İsrail’le ticareti kesme kararına “saygı gösterdiği ve İsrail’e herhangi bir yükleme yapılmadığı” ifade edilmiştir. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, 11 Kasım’da Türkiye ve İsrail arasındaki tüm ihracat ve ithalat işlemlerinin 2 Mayıs 2024 tarihinden itibaren “tüm ürünleri kapsayacak şekilde tamamen durdurulduğunu” vurgulamıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mayıs ayında İsrail’le ticaretin askıya alınmasının ardından yaptığı açıklamada, “Aramızda 9,5 milyar dolarlık bir ticaret hacmi vardı. Bu ticaret hacmini de yok sayarak bu kapıyı kapattık” demiştir.