Orijinal Başlık: ZIM Şirketinin Türkiye’deki ‘Faaliyetleri’nin Ankara’nın İsrail ile Ticaretini Durdurma Politikası Açısından Anlamı Nedir?
Yazar: Mahmut Hamsici, BBC Türkçe, 3 Aralık 2024
Türkiye’de Filistinlilere destek veren bazı gruplar, son zamanlarda ülke genelindeki çeşitli limanlarda düzenledikleri eylemlerle, İsrail merkezli uluslararası konteyner taşımacılığı şirketi ZIM’i protesto ediyor. Göstericiler, ZIM’in bir İsrail firması olmasından dolayı onlara karşı tepki gösterirken, aynı zamanda bu şirketin Türkiye’deki varlığının, Ankara’nın İsrail ile ticareti sonlandırma politikasıyla bağdaşmadığını ileri sürüyor. Bazı siyasi partiler bu konuyu Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) taşıdı. ZIM’in Türkiye’deki faaliyetleriyle ilgili olarak hükümet yetkilileri henüz bir açıklama yapmadı. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na bağlı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, son bültenlerinde “büyük gemi acentelerinin global düzeyde faaliyet gösterdiğini, bunun o ülke ile ticaret yapıldığı anlamına gelmediğini” belirtti.
ZIM Nedir? Merkezi Hayfa’da bulunan ZIM, dünyanın önde gelen konteyner taşımacılığı şirketlerinden biridir. Şirketin kendi sitesinde yer alan “Tarihimiz” kısmında belirtildiğine göre, ZIM 1945 yılında Yahudi Ajansı, Histadrut İşçi Federasyonu ve İsrail Denizcilik Birliği tarafından kurulmuştur. İlk filosu, Avrupa’dan Yahudi göçmenlerini taşıyan gemilerden oluşmaktaydı. Savaş yıllarında, maddi ihtiyaçların taşınmasına yönelik de gemiler donatılmıştır. Şirketin bayrağı, modern siyonizmin kurucusu Theodor Herzl tarafından 1896 yılında tasarlanan yedi yıldızlı flama modeline dayanmaktadır. Ekim 2023’te Hamas’ın gerçekleştirdiği saldırılardan sonra ZIM, ulusal ihtiyaçlara hizmet taahhüdüyle, tüm gemilerini ve altyapısını İsrail’e sunduğunu açıkladı. Öte yandan, ZIM, güvenlik gerekçesiyle geçici rota değişiklikleri yapıldığını duyurdu.
Protestolar ve Yerel Tepkiler ZIM şirketine karşı dünya genelinde protestolar yapılıyor. Mayıs 2021’de Güney Afrika’nın Durban limanında sendikalar ve Filistin yanlısı gruplar, bir ZIM gemisinin yük boşaltma işlemini engellemek istedi. Haziran 2021’de New York’ta, ZIM’in ofisi önünde gösteri düzenlendi. Aralık 2023’te, Malezya hükümeti ZIM gemilerinin limanlarını kullanımını kısıtlama kararı aldı. Hükümet, bu kararı için, “İsrail’in temel insani ilkeleri göz ardı eden eylemleri” gerekçe gösterdi.
Türkiye’deki Protestolar Türkiye’de de ZIM’e karşı birçok limanda protestolar düzenlendi. İstanbul Haydarpaşa, İstanbul Ambarlı, Kocaeli Derince, Bursa Gemlik gibi yerlerde gösteriler yapıldı. Eylemciler, ZIM konteynırı taşıyan tırların hareketini engellemeye çalıştı. 29 ve 30 Kasım tarihlerinde ise, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katıldığı bir forumda, “İsrail ile ticaretin sürdüğü” gerekçesiyle dokuz kişi gözaltına alındı. Başka bir olayda katılımcılardan biri, Erdoğan’ın konuşması sırasında “Siyonistler limanlarımızda faaliyet gösteriyor” şeklinde bir protesto gerçekleştirdi. Hakkında dava açılan dokuz kişi, mahkemede “Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla yargılandı.
Mecliste Tartışmalar ZIM ile ilgili konular TBMM’ye taşındı. CHP Milletvekili Veli Ağbaba, Ticaret Bakanlığı’nın bütçe görüşmelerinde, ZIM’ı eleştirdi. HÜDA PAR ve EMEP parti milletvekilleri de bu konuyla ilgili soru önergesi verdiler. Üzerine herhangi bir yanıt verilmediği bilgisi geldi.
ZIM’in Türkiye’deki Faaliyetleri Sürüyor mu? BBC Türkçe, ZIM’in Türkiye’deki merkezinden bilgi talep etti ancak yanıt alınamadı. Ancak, gemi takip uygulamalarından elde edilen bilgiler, ZIM’ın Türkiye’deki hareketlerine dair bazı detaylar sunuyor. ZIM HAWK gemisinin son hareketleri, Türkiye’deki limanlardan geçiş yaptığını gösteriyor.
İsrail ile Ticaretin Anlamı Türkiye, 9 Nisan’da 54 ürün grubunun İsrail’e ihracatını kısıtlarken, 2 Mayıs’da ise tüm ticari faaliyetleri durdurduğunu açıkladı. Ancak sonrasında İsrail ile ticaretin sürdüğüne dair iddialar ortaya atıldı. Bu konudaki eleştirilerin yanı sıra resmi yetkililer, bu iddiaları yalanlayarak durumlarını açıkladılar. ZIM şirketinin Türkiye’deki faaliyetlerinin, Ankara’nın İsrail ile ticaret ilişkilerini kesme politikası açısından ne anlama geldiği üzerine bazı ifadeler dikkati çekiyor. “Ticaret imkânı yok çünkü Ticaret Bakanlığı sistemlerinde varış ülkesi olarak İsrail yer almıyor” denildi. “Gemi acentelerinin Türkiye’deki faaliyetleri durdurulabilir mi?” sorusuna, “Gemi acentelerine yönelik kısıtlayıcı önlemler alınması, uluslararası ticaret süreçlerimizde Türkiye’nin işlem ve zaman maliyetini arttıracak ve ülkemizi dezavantajlı bir konuma itecektir” yanıtı verildi. “Eğer ülkeye konteyner girişi engellenirse ne olur?” sorusunun cevabı ise, “Bu durum Türkiye’nin dış ticaretini olumsuz etkileyecek fakat İsrail’in ticaretine herhangi bir etkisi olmayacaktır” şeklinde oldu. “Gemi acenteleri, merkezi neredeyse o ülkeyle mi ticaret yapıyor?” sorusuna ise, “Büyük gemi acentelerinin ticari faaliyetleri global kapsamda gerçekleşir. Bu durum, şirketin merkezinin bulunduğu ülke ile ticari ilişki olduğu anlamına gelmez” yanıtı verildi. Filistin topraklarına ihracatın nasıl yapıldığına dair bilgi ise, “Filistin’in Akdeniz’de etkin bir limanı bulunmadığı için, Filistin’e yapılan ihracat tamamen Filistin Ulusal Ekonomi Bakanlığı’ndan onay alarak İsrail limanları üzerinden gerçekleştirilmektedir” şeklinde açıklandı. Ticaret Bakanı Bolat, konuya ilişkin son açıklamalarından birinde, “Üçüncü ülkelerden İsrail’e mal gönderildiği iddiaları, Türkiye’den kaçmış ve Türkiye aleyhine etki ajansı olarak faaliyet gösteren çevrelerin uydurduğu yalanlar üzerine ortaya atılmıştır” ifadelerini kullandı.
