Etiyopya-Somaliland anlaşması ve Türkiye’nin arabulucu rolü

Afrika Boynuzu, devam eden çatışmaların ve sosyoekonomik faktörler ve tarihsel bağlar nedeniyle sürekli istikrarsızlık riskinin olduğu bir bölge olmaya devam ediyor.

Bölgesel gerilimlerin tırmandığı, Gazze’de devam eden çatışmaların ve Husilerin Kızıldeniz’de ticari ulaşıma yönelik saldırılarının arttığı bir dönemde Addis Ababa yönetimi, ekonomik kriz doğrultusunda Afrika Boynuzu’nda çatışma riskini artırabilecek bir gelişmeye imza attı. ülkesinin çıkarları.

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ve Somaliland lideri Muse Bihi Abdi, 2024’ün başlarında Addis Ababa’ya Kızıldeniz’e erişim sağlayacak bir mutabakat zaptı (MoU) imzaladı.

Anlaşma, Somaliland’ın kıyı şeridinin 20 kilometresini (12 mil) askeri üs olarak ve ticari amaçlarla kiralaması karşılığında, denize kıyısı olmayan Etiyopya’nın Somaliland’ı bağımsız bir devlet olarak tanıyacağını öngörüyor. Üs karşılığında Somaliland’ın Etiyopya Havayolları’ndan hisse alması da öngörülüyor.

Etiyopya Federal Hükümeti ile Somali’nin ayrılıkçı bölgesi Somaliland arasındaki Mutabakat Zaptı, iç siyasi dinamikleri, jeopolitik çıkarları ve bölgenin tarihine dayanan uluslararası hukuki yansımaları birleştiriyor.

Aden Körfezi kıyısındaki 177.000 kilometrekarelik alana sahip Somaliland, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti ancak uluslararası alanda fiili bir devlet ve Somali’nin bir parçası olarak tanınmaya devam ediyor. Bu açıdan bakıldığında anlaşmanın uygulanması, son otuz yıldır kendi hükümeti ve demokratik kurumlarıyla uluslararası tanınma arayışında olan Somaliland için potansiyel olarak uluslararası tanınmanın kapısını açacaktır. Anlaşma, Somaliland’a getireceği kazanımların yanı sıra, özellikle Laascaanood ve Sool gibi bölgelerde çatışmaların yoğunlaşması riskini de taşıyor ve bölgeyi bir istikrar adası olmaktan uzaklaştırıyor.

Etiyopya tarafında ise Afrika’nın artan jeopolitik öneminin bir yansıması olan MoU, ekonomik bir cankurtaran halatı olarak öne çıkıyor. Dünyanın en kalabalık kara ülkesi olan Etiyopya, Eritre’nin topraklarına katılmasının ardından kıyı şeridini güvence altına aldı. Ancak Eritre’nin 1993 yılında bağımsızlığını kazanmasının ardından Addis Ababa yönetimi, ithalat ve ihracat ticaret hacminin %95’inden fazlasını Cibuti koridoru üzerinden gerçekleştirdi. Kızıldeniz limanlarına erişim, ülkelerinin varlığı için denizlere erişimin önemini sıklıkla dile getiren Etiyopyalı siyasi karar vericiler için stratejik bir zorunluluk haline geldi. Bu açıdan bakıldığında, anlaşmanın yürürlüğe girmesi halinde Somaliland ile önemli bir sınırı paylaşan Etiyopya, küresel pazarlara erişim sağlayarak Cibuti koridoruna bağımlılığını azaltacak ve ekonomik kalkınmasını hızlandıracaktır.

Terörle mücadelede işbirliğini zayıflatma anlaşması

Afrika Boynuzu bölgesinin barış ve istikrarını tehlikeye sokması muhtemel olan Mutabakat Zaptı’nın uygulanması, bölgede jeostratejik bir ülke olan Somali’nin birlik ve toprak bütünlüğünü ihlal etmektedir.

Doğu Afrika’nın siyasi ve jeopolitik sahnesinde iki önemli denge ülkesi olan Somali ve Etiyopya, 20. yüzyılın sonlarında iki savaşa girmiş, fırtınalı ilişkiler ve toprak anlaşmazlıklarıyla dolu bir geçmişe sahip. 1977-78’de Somali ile Etiyopya arasında yaşanan Ogaden Savaşı’nın yakın tarihi, egemenlik ihlallerinin nasıl yıkıcı etkilere yol açabileceğine dair çarpıcı dersler veriyor. Dolayısıyla Somali’nin toprak bütünlüğünün ihlali bölgenin iç, jeopolitik ve diplomatik sahnesinde bir dönüm noktasıdır.

Somali Federal Hükümeti, anlaşmayı hukuki dayanağı olmadığı ve uluslararası hukuku ihlal ettiği gerekçesiyle geçersiz sayarak reddettiğini belirterek, Etiyopya büyükelçisini geri çağırdı.

Mevcut bölgesel ve uluslararası dinamiklerde anlaşma, Somaliland ve Etiyopya için kazançtan ziyade potansiyel risk ve tehditler taşıyor.

Somaliland 1991’den bu yana uluslararası tanınma arayışında. Bağımsız bir devlet olarak tanınması, birçok ayrılıkçı hareketin gözlemlendiği Afrika kıtasındaki diğer ülkelere de örnek teşkil edebilir. Somaliland’ın uluslararası tanınırlık kazanmasıyla teşvik edilen ülkelerin bağımsızlık talepleri, bölgenin jeopolitik dinamiklerinde değişikliklere yol açacaktır.

Somali ve Etiyopya’nın iç güvenlik dinamiklerine bakıldığında her iki ülkenin de istikrarsızlıkla mücadele ettiği görülüyor. Hem uzun yıllardır El Şebab terörüyle mücadele eden Mogadişu hem de Tigray Savaşı’nın ardından Amhara bölgesinde çatışmalarla karşı karşıya kalan Etiyopya için mevcut anlaşma, bölgesel güvenlik sorunlarını derinleştirme potansiyeli taşıyor.

El Şebab terör örgütünün ortaya çıkışına yol açan iç ve dış dinamikler çok çeşitli olsa da grup, Somali’de barışın inşasına yönelik dış müdahaleleri bir işgal olarak tanımlayarak milliyetçi duyguları harekete geçirmeyi ve destek ve kontrol alanını genişletmeyi başardı. Somali topraklarının.

Birleşmiş Milletler’in Somali’ye uzun zamandır uyguladığı silah ambargosunu 2023’ün son aylarında kaldırma kararının Mogadişu’nun terörle mücadele kapasitesini artırması bekleniyordu. Terörle mücadelenin ivme kazanacağı bir dönüm noktasında Mutabakat Zaptı’nın imzalanması dikkatlerin Etiyopya’ya çevrilmesine yol açtı. Mevcut anlaşma, Etiyopya karşıtı milliyetçi duyguların yükselişte olduğu Somali’de saldırılarıyla adından söz ettiren radikal Eş-Şebab tarafından da tepkiyle karşılandı. Örgütün sözcüsü Şeyh Ali Dhere, bir ses kaydında anlaşmanın yasa dışı ve geçersiz olduğunu belirtti.

Eş-Şebab, tarihi bir düşman olarak tanımladığı Etiyopya’nın, Somali topraklarını işgal etme amacı güden bir Hıristiyan işgalci devleti olduğunu iddia ediyor. Örgüt, 2 Ocak tarihli açıklamasında Etiyopya’yı İsrail’e benzeterek, Etiyopya’ya karşı mücadele çağrısında bulunarak, anlaşmanın yürürlüğe girmesi halinde tıpkı İsrail’in Filistin topraklarını işgal etmesi gibi Etiyopya’nın da Somali topraklarını fiilen işgalinin başlayacağını ifade etti.

Somali ve Etiyopya, ortak düşman olarak tanımladıkları Eş-Şebab’a karşı uzun yıllardır savaşıyor. Etiyopya birlikleri, Somali’nin terörle mücadelesi kapsamında Afrika Birliği (AU) misyonunun bir parçası olarak Somali topraklarında konuşlandırılıyor. Etiyopya karşıtlığının artmasıyla birlikte, özellikle Etiyopya deniz üssünün kurulacağı Somaliland bölgesinde örgütün saldırılarının artması durumunda Etiyopya güçlerinin Somali’den çekilmesi muhtemeldir.

Sonuç olarak bölgedeki kırılgan güç dengesi göz önüne alındığında, uzun bir askeri çatışma ve düşmanlık geçmişine sahip olan Somali ile Etiyopya arasındaki ilişkileri gerginleştiren anlaşma, iki ülkenin terörle mücadeledeki işbirliğini zayıflatacak. Öte yandan Somalililer arasında Etiyopya karşıtı milliyetçi duyguları tırmandıran anlaşma, Etiyopya’nın 2006 yılında Somali’ye yaptığı dış müdahale sonrasında ortaya çıkan gerilimi yeniden canlandırarak bölgesel çatışma riskini artıracak.

Türkiye Somali’de barışın garantörü

Afrika Birliği, Arap Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Afrika Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi (IGAD) ile birçok bölgesel ve uluslararası kuruluş, Somali’nin toprak bütünlüğünün ihlalinin bölgesel dinamikleri değiştireceği ve çatışmaların artacağı endişesini paylaşıyor. Bölge geneline yayılabileceğini, sükunet çağrısında bulunduk.

Afrika’ya açılma politikasının merkezi odağı olan Somali’de barış ve istikrarı geliştirmek için Somali halkını kalkınma, güvenlik, eğitim ve sağlık alanlarında sürekli olarak destekleyen Türkiye, devam eden çatışmanın çözümünde kapsamlı yardım sunma taahhüdünü beyan etti.

Türkiye, hem Somali hem de Etiyopya ile güçlü ekonomik, diplomatik ve askeri bağlarını sürdürmenin yanı sıra, özellikle terörizmle mücadele başta olmak üzere bölgesel ve uluslararası platformlarda Somali’nin toprak bütünlüğünün koruyucusu olarak kendisini aktif bir şekilde tanıtmaktadır.

Somali’de barış ve güvenliği güçlendirmeye yönelik askeri işbirliği anlaşmaları imzalayan Türkiye, bölgesel krizlere kapsamlı bir şekilde yanıt verme konusundaki deneyiminden yararlanarak, mevcut anlaşmazlığı Somali ile Somaliland arasında uzun süredir devam eden arabuluculuk rolünü yeniden canlandırmak için bir fırsat olarak görüyor.

Somali ile Etiyopya arasındaki gergin ilişkilerin uzun vadeye yayıldığını varsayalım. Bu durumda Afrika Boynuzu bölgesindeki mevcut dinamikler değişecek ve sonuçta Türkiye’nin siyasi ve ekonomik nüfuzu belirlenecek. Dolayısıyla Türkiye’nin sahadaki varlığından elde ettiği diplomatik deneyim ve mevcut çatışma karşısında ortak söylem ve vizyon geliştirmesi, onun barış inşa etme aktörü ve arabulucu kimliğini pekiştirecek ve Türkiye’nin derinleşmesine yeni kazanımlar sağlayacaktır. -Afrika ilişkileri.

            </div>